Houtskaol

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Waord houtskaol (Letien: carbo) sleit op 'n verkaoling van hout en óntlieëntj zien beteikenis ane óntleding (pyrolyse) van hout. 't Geitj óm 'n bewirking wobie hout zoeadanig wuuertj verhitj det slechs 'n bepirkdje wieväölheid zoerstof dŕbie kan. 't Grótste deil van 't hout verbrandj den neet en de vlöchtige bestandjsdeiler óntwieke. In taengestèlling toet hout det oet kómplekse molecule besteitj is houtskaol bao zuver koolstof. 't Is dus 'n väöl geliekmaotiger stof es hout en 't brandj baeter. 't Is druueg op zichzelf, dewiel hout döks water bevatj inne vorm van sap. 't Haet ouch 'n grótter oppervlakdje es 't toet poejer vermaole wuuertj; get det bie hout neet meugelik is. Houtskaol kump chemisch kórt bie steinkaol of steinkaolcokes of törfcokes. Zoeaget 1000 jaor veur Christus woort houtskaol al op groeate sjaol toegepas óm iezer te winnen oet iezererts. Pas väöl later woort euvergegangen op 't baeter steinkaol en nag later op steinkaolcokes.

De constructie worin houtskaol woort bereidj hètj 'ne meiler. Veure bereijing van 1 tón aan houtskaol woor 5 toet 8 kuub hout nuuedig.

Houtskaol woort väöl es brandjstof gebroek, meh de aafgaevendje eigesjap lieëntj zich ouch veur artistieke ènj wie teikene.

Houtskaol waas van 1000 toet 1918 e wichtig bestandjsdeil van buskruut. 't Wirk wie koolstof, meh bevatj ouch kaliumcarbonaat, det es 'ne katalysator wirk. Nag tiejes d'n Ieëste Weltkrieg woorte ganse bósje geraodj óm dao houtskaol van te branje veur buskruut te make. Houtskaol is ouch broekbaar es absorptiemiddel beveurbeild es taengegif of veur te óntgäören of te óntkluuere.