Coma
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Coma is 'n staot van depe bewósteloeasheid en kan e gevolg zeen van vergiftiging (door drugs, alcohol of vergif), stófwusjelingsperblieëme (hypoglykemie, hyperglykemie, ketoacidose), krenkdjes aan 't centraal zieënstèlsel, 'ne slaagaanval, 'n herresjödding, 'nen hertaanval of e zoerstóftekort.
Sómtieds duit me kónsmaesig e tiejelik coma (narcose) opwèkke (mit medikaasje) veur zwelling vanne herre taenge te gaon.
Me mót e coma neet zeen es slaope: 'ne miens dae sluuep kan me wakker make, mer 'ne comapatiënt reageert neet op prikkels. Ouch is e coma neet 'tzelvendje es herredoead; bie det litste is de herrenaktiviteit namelik gans oetgesjèdj: 'ne miens dae herredoead is aomp gaar nimmieë van zich; boetedet kan 'ne miens in e coma wakker waere, mer 'ne miens dae herredoead is neet.
Wie m'n oet e coma kump ligk aan waat d'n oearzaak enne plaats van 't coma is, wie zwaor 't waas en of neurologische sjaaj is óntstange. 't Rizzeltaat kan wusjele tösse gans herstèl toetten doead. Patiënte kónne wakker waeren oet e coma mit e pallèt aan liefelike, verstenjelike en psychische perblieëme. 't Herstèl geit döks stendigaan, wobie de patiënt ummertoe mieë geit reageren oppe ómgaeving. Bie sómmige geit dit herstèl neet wiejer es reaksjes op primair prikkels, meh bie väöl luuj wuuert oetèntjelik 't volstenjig bewószeen herstaldj.
In sómmige vel van ónvolstenjig herstèl kan de patiënt ómmegaementj de ougen äöpene, tróds ónherstèlbaar herrebesjajiging. Hiebie óntsteit e daag- en nachritme, mer ougkóntak of kómmunikaasje is ónmuuegelik. Me sprik den van 'ne vegetatieven toestandj.
Coma's doere zeljelik langer es twieë toet veer waeke, mer 't vervolgtrajèk kan jaore ware.
d'n Term wuuert owwel gebroek veur 't euvermäötig drinke van alkoholischen drank. "Comazoepe" lèdj aevel zelje toet e daodwirkelik coma. Vergeliekbaar guuef 't terme wie "comakieke" (euvermäötig kieke van films en series), die gaar neet leie toet bewósteloeasheid.