Cailleach
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
In de Keltische mythologie waor de Cailleach (IPA: /kalʲəx/, ooch Cailleach Bheur geneumd) de Almoeder. In modern Sjots betekent 't waoërd "ow vrów" (vergeliekbaar mèt 't Noorse waoërd Edda dat övergroeëtmoder betekent en refereert an de oerow traditie die dör de övergroeëtmoders vertèld waoërt). Ze waoërt oeteindelek es kol of heks besjoewd. Väöl hoeëg berg drage d'rzelfde naam in Sjotlaand.
Achtergroond
[bewirk | brón bewèrke]D'r duustere mythische sjoeët oeë oet alle laeve oontsjteet en oeë 't wer nao truukkieërt waoërt dör de Kelte vörgesjtèld es 'ne ieëwige kaeëtel: d'r Kaeëtel van Doeëd en Wedergeboorte. In de Keltische mythologie reurt de Cailleach in dèze kosmische kaeëtel, zoedat alles ömmer óbbenuujs oontsjeet en vergeet in 'n eindeloos recyclageproces. Zelfs de gesjneuvelde helde kieëme d'r in terech en waoërte dao wer gaans gemakd in 'ne aander waelt.
De ról van Almoder is dès godheed geleidelek oontvalle en allewiel is ze 'n heks. In de keunste wert ze aafgebeeld es 'n verjroompelde ow vrów mèt baeretan en sjlaagteng we e weeld vaerke die haat. Waarsjienglek ömdat aenkel 't gezicht van vernietigster waoërt oonthaowe, vergeliekbaar mèt dat van de Indische godin Kali, die ooch 't vernielend aspect van de natuur weersjpiegelt.
Gebruke en legendes
[bewirk | brón bewèrke]In Sjotlaand makde eeder jaor d'r boeër dae 't örsj vaeërdig waor mèt d'r oogst 'n krujepóp oet graanhalme, die de Cailleach moes vörsjtèlle. Dès póp waoërt dan an d'r vólgende boer dörgegaeve dae ziene oogst binne how, enzovoort. D'r lètste in de riej moes dan vör de beeltenis zörge bies an d'r oogst van 't vógende jaor.
Vólgens 'n legende verendert de Cailleach in sjtèè óp Beltain en kieërt ze truuk mèt Samhain öm es köningin van d'r weenter te heerse. Vólges 'n aander legende brèngt ze d'r herfst dör mèt 't waesje van häöre plaid in d'r waesjkaeëtel, de warrelpool van Corryvreckan. Taege d'r weenter waor dae dan wit en waoërt de witte sjnieëdèkke die óp 't laand veel.
In Sjotlaand is ze de Blauw heks van d'r weenter, 'n godin van de oonderwaelt en 'ne feeëgeest. Ze versjiengt es 'n ow vrów in zjwarte lómmele en mèt 'n sjtaf (d'r reursjtek), die 'sj nachs roondwandelt mèt 'n kraoj óp häör leenker sjówwer. Ze haat e nukkig karakter en is gevaeërlek vör luuj. Ze haat sjlaagteng en soms driej gezichter. En ze koes in 'n kat verendere.
Noteer hie d'r paralel mèt Odin, d'r wandelaer, es manneleke taegenhanger. 't Symbool van de kat wert in väöl mythologieë mèt vrówweleke godhede geassocieerd.
Ze hólp Deò-ghrèine redde, same mèt Brian.
In aander mythologieë
[bewirk | brón bewèrke]Häör taegehangster bie de ow Grieke waor Hecate, dèk vörgesjtèld es mondgodin mèt driej gezichter, die alledriej 'ne övergaank van 'ne cyclus symbolisere, oeëbie 't veerde, duustere, gezich van d'r nuje mond dus oonzichbaar waor. Bie de Egyptenare waor dat Hator of mieë bepaald häör gedaante Sechmet.
Bie de Germane waor dit Vrów Holle, die es ow vrów soms same mèt Wodan, soms allèng, de Wil Jach aanveurt.