Boum
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Boum is 'n euverblievendje plantj mit 'ne verholtje stam en 'ne kroean (kruun). 't Guuef gein einsgezindjheid euvere ómsjrieving van 'ne boum. De meiste definities neume huuegdje (minimaal veer maeter) en 't bezitte van eine stam.
'ne Boum kan aafhenkelik vanne saort toet mieër es hóngerdj maeter hoeag waeren en greujen op hieël versjillinge grunj. De mangroofsaorte greuje zelfs in brakwater.
'ne Boum kan aafhenkelik vanne saort enne ómstenjigheje hieël aad waere, van väöl hóngerdje toet inkel doezjendje jaore. Zoea kan de Japanse noeateboum mieër es 1000 jaor aad waere: in China is d'n aadste Japanse noeateboum zoeaget 3500 jaor aad. Weej en populeer behuuere toete boumsaorte die meistes neet mieër es hóngerdj jaor aad waere.
Vanwaengen 't formaat spele buim döks 'n houfrol in 'n ganse laevesgemeinsjap. Veugel boewe dao häör èster, mosse, koosjmosse, sjummelen en alge laeven oppe stam, de tek en sómtieds oppe blajer. Sjummele laeven in symbioos mit of parasitair op of inne boum. Insekte laeve vanne blajer of van 't hout (ónger angere houtwörm). Sluupwapse parasitere weer op dees insekte. Ouch is de boum vanwaenge de vröchten en zäöj 'n wichtige voorbrón veur ónger angere eiketsen en veugel.
De miens gebroek de boum naeve voorproductie en sier ouch veure productie van tummer- en brandjhout.
Buim nao gebroek
[bewirk | brón bewèrke]Buim kónne nao gebroekstuup es volg waeren ingedeildj:
- Bósboum: wie d'n eik, d'n esj, de beuk, d'n den enne spangeboum;
- Laanboum: wie de linj, d'n eik, de populeer enne beuk;
- Straotboum: wie de birk, d'n eik, de beuk, d'n esjdäöre, de paerskestaanjel enne sierkees;
- Parkboum: wie de linj;
- Sierboum: wie de sierkees enne magnolia;
- Kèrsboum: wie de spangeboum;
- Herdènkingsboum: wie de linj;
- Vrieheidsboum;
- Fruitboum: wie d'n appel, de paer, de kees enne pees.