Aristophanes
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Aristophanes (Grieks Ἀριστοφάνης) (445 v.Chr. – 388 v.Chr.) waor 'ne Griekse dichter en sjriever va komedies, oeëvan d'r 11 bewaard zeunt blaeve, de ènnige Griekse komedies die v'r noe nog kènne. In totaal sjreef-e d'r minstens 30 vör de Atheense festivals de Dionysia en de Lenaea. D'r oorsjprong van dis komedies mót me zeuke in 't satyrsjpèl.
Biografie
[bewirk | brón bewèrke]Aristophanes waor 'n groeëtgroondbezitter mèt 'n rieke kultureel belangsjtèlling en e how nauw kontakte mèt de Griekse intellectuele. E waor bevreund mèt Socrates mae bekritiseerde 'm ooch. Es conservatief realiseerde e zich de gevare van 'n al te radicaal democratie en 't scepticisme dat de sofiste praedikde. E sjtong bekaand es oongenuanceerd.
Waerk
[bewirk | brón bewèrke]Z'n örsjte komedie sjreef-e in 427 v.Chr. wie e nog mer zjuus 18 jaor waor. Väöl van z'n sjtökke zeunt polletiek geteent en make bekaande Atheense börgers en hön gedrag in d'r Peloponnesische krèèg belechelek. E waoërt mieërdere kieëre aageklaagd vör sjmaad.
Väöral de komedie Vrösje bevat väöl gegaeves över Aischylos en Euripides en hön biografieë zeunt lang bekaans allèng dao óp gebaseerd. Allewiel wert evvel de kaanttekening gemakd dat Aristophanes in zieng sjökker d'r sjpot deef mèt Euripides.
De werke va Aristophanes zeunt vöral va waeërd dör de oonoetputteleke fantasie oeëmèt ze zeunt gesjraeve, d'r fienge koeërlyriek en groeëte taalbeheersing. De hoofdthema's waore de verdediging van 't vredesideaal, de cultureel bedreiging dör de sofiste en d'r verderfeleke invloed van 't toneel va Euripides
't Vrowweparlemaent (Εκκλησιαζουσαι) – Oetgeveurd in 392 v.Chr.
[bewirk | brón bewèrke]Meuj van al 't gekrèèg, naeme in dis komedie de vrowwe van de parlemaentslede de rolle van hönne maan över in 't parlemaent (d'r 'ekklesia') en drieve ze, oonder de desköndige leiding van de militante Praxagora, 'n leenks-pacifistische sjtaotsregeling d'r dör. De mansluuj haant ze, nao 'n väöraaf geplande nachteleke orgie va draank en sex, laveloos in hönne roes achtergelaote. 't Haat eenkel parralelle tösje dit bliejsjpäöl en d'r ideale sjtaot zoewie Plato dem ziet in z'n waerk Politeia. 't Waerk huurt hèèm in de eindfase van de waerke va Aristophanes: gèng persoonleke polletieke satires mie, 't aandeel van 't koeër is töt 'n minimum bepaerkt en d'r is gene parabasis mie.
Kostumering
[bewirk | brón bewèrke]In 't Griekse theater goof 't allèng manneleke acteurs. Maskers, mètstens haof-maskers, makde de karikaturaal personages direc dudelek bie 't publiek. Mèt maskers makde ze ooch 't oondersjèèd tössje maan en vrow. Es de manneleke acteurs de rol van 'n vrow sjpelde, da boonte ze zich evvel ooch nog 'n sjtoffe vergruuëde naobootsing van 't vrowwelek gesjlachtsorgaan öm hön middel. Es die vrowweleke personages dan, wie in dit sjtök, hön ega's sjpäölde, dan boonte ze zich dao-äöverheen nog 'n vergruuëd sjtoffe mannelek gesjlachtorgaan.
Langste Griekse waoërd
[bewirk | brón bewèrke]'t Sjtuk bevat 't langste Griekse waoërd λοπαδοτεμαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριμυποτριμματοσιλφιοκαραϐομελιτοκατακεχυμενοκιχλεπικοσσυφο- φαττοπεριστεραλεκτρυονοπτεκεφαλλιοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοϐαφητραγανοπτερυγών, vertaalt: lopadotemakhoselakhogaleokranioleipsanodrimypotrimmatosilphiokarabomelitokatakekhymenokikhlepikossypho- phattoperisteralektryonoptekephalliokinklopeleiolagōiosiraiobaphētraganopterygṓn. Liddell & Scott vertaling in 't Norbiks: « naam van 'n sjottel samegesjtèld oet allerlèj saoërte delicatesse, visj, vlèèsj, gevaogelte en saoze ».
Aander waerk
[bewirk | brón bewèrke]- Acharniërs (Αχαρνεις) – Oetgeveurd in 425 v.Chr., de aodste integraal bewaarde komedie.
- Wolke (Νεφελαι) - Oetgeveud in 423 v.Chr.
- Väögel (Ορνιθες) – Oetgeveurd in 414 v.Chr., äöver d'r boew van 't Wólkekoekoekslaand
- Lysistrate (Λυσιστρατη) - Oetgeveurd in 411 v.Chr.
- Vrösje (Βατραχοι) - Oetgeveurd in 405 v.Chr.