Auvermenneke
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Auvermennekes (Nederlands: Alvermannetjes of aardmannetjes) ware, volges euverlevering, ’n saort goodaardig keboutervolk dat sjnachs de erm luuj en boere kaom helpe in hun dageliks werk.
Euverlevering[bewirk | brón bewèrke]
Ze dege dan dèks ’t werk aafmake wat de luuj euverdaag neet gedaon hèje gekrege. Went ’t dan duuster waor, kaome de auvermennekes oet hun sjoelplaatsj (meistal 'ne berg) gekraope wo-in ze zich euverdaag versjtaoke. Zie maakde dan sjtillekes 't hoes zuver, mólke de keuj, sjaore de sjäöp, wèsjde de kleijer, tappeseerde de moere of haolde de terf van 't veldj. Hieveur moosjte ze door die luuj waal waere veurzeen van aete en kleijing.
Vreuger woorte door de luuj dèks vertèlsels bie kaersjleech of aolielamp vertèld die euver sjpoake, hekse en dwerge ginge mèr ouch waal euver auvermenkes.
Auvermennekes wolle óm ein of anger duuster raeje neet höbbe dat ze door emes woorte beloerd. Wae dat toch deeg en daobiej woort getrappeerd, dae woort op ènne sjlaag blèndj, of woort mitgenómme nao hunne berg. Dat lètste euverkaom in die vertèlsels ummer jóng en sjoan vrouwluuj. Die woorte dan nao völ gedeuns en ambras lebendig urges in 'n duuster laok trukgevónje, mèr de auvermennekes, die ware versjwoende.
Ouch 't zandjmenneke weurt veurgesjtèld es 'n auvermenneke.
Optrejje[bewirk | brón bewèrke]
In versjèllende "sprookjes" trejje evermennekes op; dèkser geit 't daobij evels ieder um dwerge: minsechtege wezes die oongeveer haaf de minseleke lengde höbbe. Allewijl, noe geluif in moonsters en geiste neet mie zoe algemein is, trejje evermennekes veural nog in de kinderliteratuur op. Bekind in Nederland zien David de Kabouter vaan Rien Poortvliet en Pinkeltje vaan Dick Laan. De Vlaamse tv-serie Kabouter Plop (vaan Studio 100) haolde roond 't jaor 2000 groete commercieel successe. 'n Parodie vint me in Kabouter Wesley vaan Jonas Geirnaert.
Duiding[bewirk | brón bewèrke]
Ton Lemaire sjrief in z'n werk "Filosofie van een landschap" dat al de plaatsje boete de aw bewoonde centra, wo volksverhaole auvermennekes situere, plaatsje zint wo meugelik pre-historische begraafplaatsje te vènje zint. [1] Lemaire maak 'n óngersjeid tösje hoeskebouters, zoawie ze hiejbaove besjreve zint en auvermennekes die wiet van de bewoonde waereld woonde. De eësjte groep is verwant aan de Remeinse lares:kuba-walda, wat hoesbewaarder beteikent. De tweëde groep klein mennekes zouw 'n archetype zeen veur de zieël. In väöl verhaole wirt mèlding gemaak dat de auvermennekes weg trèkke; sóms kènne ze 't ramaent van de sjtad neet verdrage, sóms sjteuëre ze zich aan de loejende klokke.
Trivia[bewirk | brón bewèrke]
- 't Eësjte sjtökske van de naam kump van alf of te waal 'geis'. In Mesjtreech heisjde ze evermennekes, in Voere auwelkes [2] en op de Blieberig (Plombières) oavermensjere.
- In Sjtolberg bie Aoke goof 't die menkes ouch, mèr doa sjreve ze zich Quärresmännche. Quärres kump van 't awt-Duutsje woord Querge dat sjteit veur dwerg.
- Biej Zitterd laog vreuger op de plek wo noe de wiek Limbrichterveld ligk de Auvelenberg, ouch waal Auvermännskerberg geneump. Dit ware vermoedelik de euverbliefsele van 'ne Remeinse graafheuvel dae in de jaore 1960 woort aafgegrave óm de boew van de nuuj wiek meugelik te make. Volges 'n legende zouwe d'r in deze berg in óngergrondjse gèng aerdmennekes (de auvelemenkes, auvermennekes of in de volksmóndj aubel-mennekes) laeve.
- Volges 'n legende euver auvermennekes oet Gäöl, laefde die in de Blomberg biej Moarveldj. Zie maakde 's nachs de kaetele en panne van de luuj van Gäöl blinkend sjoan. Toen op 'ne keër 't Angelusklökske van de kirk in Gäöl begoosj te loeje, sjtorde 't veursjte deil van de Blomberg in. Hiebiej is 'n baek óntstjaon die de Heiligebaek woort geneump. Toen zint de auvermennekes oet de Blomberg nao Belsj gevlöch en ze zint noats meë in Gäöl trökgezeen.
- Biej Valkeberg, ónger aan de Sjaatsberg in de buurt van de pachhoeve Euverhem, bevundj zich ein verlaote mergelgroeve, 'ne kalkaove, mèt de naam Auverbergske.
- In Krawbich liek 'n veurmalige kalkbrennerie: ’t auvermennekeslaok
- In Voere geuf 't 'ne holle waeg dae Mennekesput heisj.
- In Opkan liek 't Avergat in de Kannermergelberg.