Bronk ien Breusj

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Èèsjdes. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Bronk ien Breusj (Nederlands: Bronk in Breust) Is 'n jaorliks terukkierend drijjdäögs fête ien 't Nederlands Limburgse dörp Èèsjde. 't Vingd plaots twie wèèke nao Pinksjtere, en begint op zongdig mit de Hèlige processie doer 't ganse dörp Èèsjde. Maondig is d'r Bronk ien de buurtsjap Breusj en Kâsjtert . Op deinsdig is 't Bronk ien de kèijn Èèsjde.

Huj den daog is Breusj 'n deil van de plaots Èèsjde, mèr waor dizze vreuger 'n opzichzelfsjtaonde gemejnte.

Ongtsjtoeën

De sacremingtsprocessie

't Woerd "Bronk" zow aofgelejd zien van "pronk(en)".

't Ongtsjtoeën van de sacremingtsprocessie of de Bronk ien ozze contreien is te danke aon de laoter Hèlig verklaorde Juliana van Cornillon. Zie weerd rongd 1192 geboere in 't dörpke Retinne bie Lùk. Sinds 1222 waor zie priorin ien 't kluusjter van de zusjters Augustinessen op de berg Cornillon. Zie haw 'n groete godsvrucht tot 't sacremingt. Es gevolg van 'n visioen dat zie kreeg, ijverde zie vuur de iensjtelling van 'nne sacremingtsdaog, dèè ien 1264 doer Rome officieel weerd vuurgesjrieëve. Juliana van Cornillon kreeg postuum häöre zeen. Zie waor immers ien 1258 ien Fosse, bie Naome, overleije.

Sacremingtsdaog weerd ien 1247 vuur 't iersj ien ut Prinsbisdom Lùk geveerd. Breusj behuurde van 965 tot de Franse tied tot 't Kapittel van Sint-Maeëte ien Lùk, en waor de Prinsdom Lùk mit de voogdij belasj. Dizze verondersjtelling likt vuur de hand dat, ongder iempuls van dizze bisjoppelikke voogd, sacremingtsdaog met dao aon de verbongde processie, sinds (ongeveir) 1247 aog ien Breusj weerd geveerd. De Hierlikhèèd Èèsjde behuurde ien dèè tied (vanaof 1214), mit 't gehucht Lieg-Kâsjtert, tow aon Walram, Hertog van Limburg, oenao dit gebeed ien han keem van de Hiere van Valkeberg (nl).

Laoter zowwe de kèijne Èèsjde en Kâsjtert dizze tradisie van Breusj uëvernèème, naodat zie doer bebowwing saomegegreujd zien mit Breusj.

De Cramignon

Beloor Cramignon vuur 't hoofdartikel uëver dit ongderwerp.

Vuur 't ongtsjtoeën van de feestelikhede rongdum de sacremingtsprocessie is d'r 'n plausibele verklaoring. Van vreuger geit de veering van 'nne kirkelikke feestdaog diks saome mit groete fête. Zoe 'n fête trok hil get luj oet de umgèëving.

Van begin aof aon weerd de sacremingtsdaog groet geveerd. Ien de umgèëving van Lùk en ien 'n aontal sjteij en dörpe, oe ongder Breusj, weerd (en wurd aog noe nog) bie dis gelèigeheij of bie de veering van de kermis (kirkmis) de Cramignon gedanst. Oe 't woerd "Cramignon" noe precies vandan kumpt is (nog) neet bekint. Feit is dat de awsjte vermelding van de Cramignon teruk te vingde is ien 't archief van de Lùkse Proosdij. Ien sjtukke koeëmende oet 1575, die betrikking hebbe op de aonklacht tieëge de kroegoetbaotsjter Odila oet de Pérysjtraot (Rue du Péry) sjteit: "Gekleed in mannenkleren leidde zij gedurende drie dagen in uiterste losbandigheid reidansen, die de "Cramillon" worden genoemd". Bewèèrd wurd dat de rèjdans of de Cramignon z'nne bakermat hèèt ien Griekenland en, lang leje wie Griekenland nog 'n belangrieke zeevaorende natie waor, z'nne weig hèèt gevongde nao andere Europese lan en op dij meneer ien de umgèëving van Lùk terecht gekoeëme is en dus aog ien de vuurmaolige vrieje Hierlikhèèd Breusj.

De jonkhèèd

Ien de Èèsjderse kirkdörpe sjpäölt, bie ut veere van de Bronk en bie andere evenemingte, de jonkhèèd 'n groete rol. Nao 't ongtsjtoeën van 't fenomeen jonkhèèd zien versjillende ongderzeuke gedoeën. Ieuwelang zow de taok van jonge wèèrbare manne besjtande hebbe ien 't besjerme van landerije van de kesjtielhier tieëge ienvalle van boetenaof. Mèr de jonkhèèd zurgde aog vuur de handhaving van de diks onggesjrieëve règels, die ien de dow miesjtal klenge agraorische gemengsjappe hierste. Es de dörpsmoraal zich gekrenkt veulde weerd de uuvertrèjer ter verantwoerding geroope en besjtraofd. Miesjtal waore dit vergrieëpe die neet ongder de officieële rechsjpraok veele, zoe es sjending van de trowgelofte en huwelijkstrow, sjlechte behandeling van vrow of kingder of bejaarde awwers.

Jonge onggetrowde boeredochters kòste neet zoe mèr hunne vrijer keeze, zieëker neet es dèè neet oet eige dörp keem. De jonkhèèd haw in dij käös 'n degelikke sjtum ien 't kapittel. Ongder mie um te v'rkoeme dat 't agraorisch bezit ien vrèèm han uëverging, weerde vrijers van urgens anders, 't dörp oetgeknuppeld, ien de Maos gedujd of doer de gier van de misjvaolt gehaold. Bleef de "vrèèmde èènd ien de bijt" toch volhawwe, dan mos hèèr 'n aofkaopsom aon de jonkhèèd betaole, oenao hèèr z'nne gank kos goeën, mèr heir blift daonao waol ongder 't towzich van de jonkhèèd sjtoeën. Aoch 't "rech um te maoge pikke" keem aon de jonkhèèd tòw. Weerd bie 'n berisping 't gevraogde neet gegèève dan weerd dat gewoen gepikt doer de jonkhèèd. 't Ging bie zoe 'n volksgericht d'r neet altied ève zachzinnig aon tòw en 'nne get militaire iensjlaog liekt dan aog neet vrèèmd te zien gewèès. Aoch de range van de besjtuurslede (Uëverighèèd) van de jonkhèèd: kapitejn, luutenant en vaondrig, versjterkte wersjeinlijk dèè iendruk. Toch troeëj de jonkhèèd neet alleng op es zedemèèsjter van de dörpsgemejnsjap. Bie 't ien sjtand hawwe van aw tredities en gebruuke sjpäölt de jonhèèd nog sjteeds 'n belangrieke rol.

Dij gebruuke zien diks teruk te veure nao gans awwe Germaanse rituelen dij verband heelde mit de komsj van de lente. Ien ôs umgèëving kinne v'r bevuurbeeld 't ienhoeële mit väöl verseerde peerd en 't oprichte van de Sint-Brigida-den in Norbik op zaoterdig vuur de twiede zongdig nao Paose ien Tebannet van de Sint-Gerlachus-den op zaoterdig vuur Pinksjtere en ien Maer en Valkeberg van de mei-den op 1 mei.

Zien ien de naoburige dörp de Jonhède vuural betrokke bie 't organisere van de lentefête (meidenplante) ien de Èèsjderse kirkdörp, likt dèè naodruk mier op 't veere van de Bronk en de Cramignon, mèr aog bie andere fête is de jonkhèèd van de partij. Volges treditie wurd van 'n pas iengewejde pasjtoer bie 't opdraoge van z'n iersjte plechtige Hèlige Mis ien de parochiekirk, de woening verseerd doer de jonkhèèd van zing buurtsjap. Dat gebäört aog bie de veering van 'n zilvere of gôwwe preesjtersfête of gôwwe broeloft, dan waol bie de veering van 'n jubilei van 'n lid van de jonkhèèd zelf. Bie de installatie van 'nne nujje börgemèèsjter gèève de jonkhède acte de présence. Aog wurre de jonkhède betrokke bie de organisatie van biezongdere fête, zoe es bevuurbeeld ien 1984 bie 't bezeuk van Häöre Keuninklikke Hoegheid Prinses Margriet aon Èèsjde, bie de gelègehèèd van de oeëpening van 't nujje gemejntehoes ('t vuurmaolige Urselinenkluusjter), of ien 1995 wie Häöre Keuninklikke Hoegheid Prinses Beatrix Èèsjde bezoch.

Zoe es bliekt zien aog ien ozze tied aon Jonhède nog sjteeds belangrieke taoke towbedejld.

Verlaop

't Optrikke

Op twiede Pinksjterdaog wurd volges treditie doer de jonkhède van Breusj, Èèsjde en Kâsjtert opgetrokke. Dit wilt zegge dat d'r 'n nuj besjtuur, de uëverighèèd, wurd saomegesjteld. Dit gebäört ien plaoteselikke cafés. Vuur de jonkhèèd van Breusj is dit ien Heerlijkheid Breusj.

't Optrikke hilt ien dat per opbod de besjtuursplaotse wurre verkoch. Degene dèè oeteindelik 't hoegsjte bod plaotst kriegt de uëverighèèdsfunctie. De uëverighèèd besjtèèt miesjtal oet 'nne kapitejn , 'nne luutenant, de vaondrig en 'nne sikkretaoris. De sikkretaoris hèèt neet altied tot de jonkhèèd behuurt. Ien 't jaor 1908 weerd d'r vuur 't iersj gekald uëver dat de jonkhèèd oetgebrejd weerd mit 'nne veerde persoen.

't Optrikke gebäört per uëverighèèdsfunctie aofzungderlijk.

Um op 'n plaots te maoge beeje mosse vuuraof aongèève datse wils mitbeeje. Esse neet kinbaar hebs gemak um mit te beeje, vervilt d'n rech op beeje op dij functie. De kins dan waol beeje op ander functies. Normaal hèèt de kapitejn van 't awwe jonkhèèd de leiding uuver 't beeje. De nujje uëverighèèd is pas 'n feit es alle veer de lede hun nuj functie goot vingde.

Neive 't optrikke van de uëverighèèd, wurre aog de functie van de sjtendaordraegers/sjtendaore en de hèliggedraegers op dezelfde meneer verkoch.

Es litsjte, mèr daorum neet minder belangriek, wurd aog nog de draegers van 't Mariabeeld vasjgelag. Dit gebäört neet persé per opbod.

Volges goot gebruuk gèèt 't ganse nuj aongetroeëje gezelsjap nao aoflaop van de vergadering zich vuursjtelle aon de Breusjterse horeca.

De däög nao Pinksjtere

Ien de twie tusselikkende wèèke tusse Pinksjtere en de Bronk zal flink get werk motte wuure gedoeën um de Bronkdäög 'n succes te maoke.

De buugel

't Organiseren van de Bronk kosjt de jonkhèèd väöl geld. Ein van de belangrieksjte ienkomsjtebronne is de "buugel". De jonkhèed geit edere aovend, hoes aon hoes rongd um 'n donatie te vraoge. Dis biedraoge is gans vrieblievend. De adresse oevan de bewoeners neet aonwezig zien wurre opgesjrieëve, en op 'n laoter tiedsjtip nog es bezocht, es de tied dit towlaot.

De loeëterij

Ien de Bronkdäög wurre d'r aon 't aonwezige publiek loeëte verkoch. Dis loeëte motte netuurlik wurre gedrukt. Miesjtal geit de jonkhèèd al de daog nao Pinksjtere nao de drukkerij um hun besjtelling te plaotse. Dit wurd zoe vreug meugelik gedoeën, umdat 't aog mäögelik is loeëte aon de däör te kaope. Dit kin terwijl de jonkmanne aon 't rondgoeën zien mit de buugel. De belangrieksjte rèèje is echter 't iensjrieve van de vrowwelikke lede. De mèèdskes wurre es lid iengesjrieëve bie 't bezeuk mit de buugel.

Prieze loeëterij

De verkaop van de loeëte tijdens de bronkdäög bringt netuurlik prieze mit zich mit. Dis prijze wurre oetgekoeëze bie de ongdernèèmers dij in Breusj zien gevesjtigd.

Jacquette

Ien de processie geit de jonkhèèd geklejd ien jacquet. Umdat neemes zoe 'n kleijjer heit, motte die gehuurd wurre. De hoeg heuj lievere minder probleme op. De hoeg heuj van Breusj en Kâsjtert zien ien tieëgesjtelling tot Èèsjde, zjwart van kleur. De heuj van de jonkhèèd van Èèsjde zien gries van kleur.

Kaomersjeuters

Umdat 't gebruukelik is dat d'r tijdens de bronkdäög kaomers wurre gesjoeëte, is 't de taok van de jonkhèèd um de kaomersjeuters hie tot oet te nuudige. Huj den daog is dit alleng nog mèr 'n formaliteit, umdat de kaomers wurre gesjoeëte doer de Klunzen. De kaomersjeuters zurge aoch vuur 't benuudigde buskroet. Vreuger waor dit aog n taok van de jonkhèèd.

Hermenie

De meziek is zongder twiefel eng van de belangrieksjte onderdejl van 't Bronkgebäöre. Aon de jonkhèèd de taok um d'rvuur te zurge dat de hermenie aonwezig is. Dit gebäört ien Breusj nao aoflaop van de repetitie ien 't verejnigingslokaal van de Keuninklikke aw Hermenie van Èèsjde. Tijdens de repetite makt de jonkhèèd aofsjpraoke mit 't besjtuur van de hermenie, en nao aoflaop van de repetitie wurre de muzikanten benaoderd doer 'nne towspraok op de bok van de dirigent. Mit 't besjtuur wurre de formele aofspraoke gemak, zoe es 't laope van de processie, 't begeleide van de jonkhèèdsmis en 't ierbringe. Mit de muzikante wurre aofsjpraoke gemak um de Cramignon en improvisatiemeziek te sjpuële. Aog wurre de tambours gevraogd um de reveille te verzurge. Vreuger gebäörde dit allemaol doer eine trommelaer, mèr umdat de kèijne huj den daog väöl groeter zien, is dit te väöl vuur eine trommelaer.

Jonkhèèdsmis

Zoe es alle Hèlige Misse, mot aog de jonkhèèdsmis gereserveerd wurre. Dit gebäört tijdens 't bezeuk dat de jonkhèèd bringt aon de pasjtoer. 't Is mier 'n formaliteit, daorum is dit miesjtal 'nne gezellige aovend mit de pasjtoer. Vuur de jonkhèèd is dit 't perfecte memingt um insjpiratie op te doen vuur de cadeaus die de pasjtoer zow kriege bie 't ierbringe.

Sjtrikskes

Es tèèke van lidmaotsjap van de jonkhèèd kriegt eder lid 'n sjtrikske, dat zichtbèr mot wurre opgesjpeld. Dizze lede kinne alleng vriegezelle mansluj of vrolluj zien die ien de betreffende kèijn woene. De jonkhèèd zurgt vuur 't materiaol. Vuur de jonkhèèd van Breusj is dit ien de blôw kleur.

Rèjboekit

Tijdens 't danse van de Cramignon is duudelik wèè vuurop geit. Dit gebäört doer 't draoge van 't rèjboekit. Ien de règel wurd de rèj aongevuurd doer de de rèjmejd, en zie dräögt dan aog dizze ruuker.

Bronkzaoterdig

Doer de Klunzen wurre op bronkzaoterdig, of soms al ieder, de processiebäög klaor gelag op de versjillende plaotse, oe ze laoter wurre geplaotst.

Dizze daog sjteit vuur de jonkhèèd gans ien 't tèke van de vuurberejdinge op de koeëmende bronkdäög. Ien alle vreugte trikke de lede van de jonkhèèd, gesjteund doer de sjtendaordraegers, er op oet um de sjtraote te verseere. De ganse processieroute wurd verseerd mit vlaggemasjte, processiebäög, blomme op de sjtraot en blomtapiete. Wijjer wurd d'r netuurlijk feestverleechting aongebrach.

Alles vuur de processie mot klaor gemakt wurre. De vlagge wurre vaerdiggemak vuur aon de sjtœunders te hange, de sjerpe wurre gesjtrieëke, de sabels van de uëverighèèd en de vlag van de jonkhèèd wurre klaor gemak. De draegers van de Hèlige Martinus van Tours hebbe de speciaal taak um dit beeld te wasse en waol mit beer.

Dit alles mot klaor zien vuur dat de bronk wurd iengesjoeëte. Dit is miesjtal vuur Breusj um 17.00 uur bie de Achter de Lang Haag ien we wej nève nummer 81.

Bronkzongdig

Réveille

Um 04.00 oor 's murgens beginne de trommelère van de Keuninklikke aw Hermenie van Èèsjde met "réveille". Wat litterlijk ien de Franse taol "wakker wurre" beteikent. Dit gebruuk is van vreuger ongtsjtande umdat 't mierendeil van de luj agraorisch waor, en vuur 't vertrik van de processie moste zie 't vee nog verzurge. Umdat op zongdig de kèijne Èèsjde én Breusj gewikt motte wurre, sjplitse de trommelère zich op, zoedat toch ederèèn wakker is gemak.

Zoe aog wurre de lede van de jonkhèèd wakker gemak. Es iersjte is 't de bäört aon de kapitejn, daonao de luutenant, vaondrig en sikkretaoris. De trommelère blieve zoelang vuur 't hoes sjtoeën trommele, totdat de persoen zich het getoend, es tèke dat 'r wakker is.

Es ederèèn van de jonkhèèd wakker getrommeld is, vervolge de trommelère hunne weag, um zich oeteindelik zelf aon te sjleute bie de hermenie om mit te sjpuële ien de processie.

De processie

Op zongdig trikt de Hèlige Processie doer alle kèijne; Breusj, Èèsjde en Kâsjtert. Ien de processie laope alle jonkhède, alletwie de hermenieën, de sjutterij van Oêsj-Maorend, de verkennerij, groppe van de basissjaole, communicanten, acoliete en de pasjtoer mit 't Allerhèligste mit.

Gans ien 't begin van de processie lupt sjutterij Sint-Sebastianus van Oêsj-Maorend, mit dao wir vuurop, dreij bielemanne. Dis mansluj leepe vreuger vuur de processie um hindernisse op de route weg te numme. Huj den daog wurre d'r hindernisse op de route gelag ien de vurm van bevuurbeeld 'nne baom.

Tijdens de processie wurd d'r mierdere maole gesjtopt bie 'n hèlighùjske (rusjaltaar). Bie dis hèlighùjskes hilt de pasjtoer 'n klenge deensj. Aon 't einde van de deensj klinke zieëve kaomersjoeëte, daonao geit de processie wir wijjer. Es de pasjtoer mit 't Allerhèligste langslupt, is 't gebruuk te kneele.

Aon 't einde van de iersjte processietour is 'r 'n consecratie op de Vroenhof. Naodat dizze Hèlige Mis uëver is, verteld iemes van 't processiecomité wie laot de twiede tour van de processie vertrikt vanaof de Vroenhof.

Aon 't einde van de twiede processietour is d'r 'n Hèlige Mis ien de Hèlige Sint-Martinuskirk te Breusj (nl).

De bezighède van de jonkhèèd tijdens de processie beperke zich alleng tot 't mitlaope. Toch besjteit d'r tijdens 'n processie 'n soert protocol, oe aon de jonkhèèd zich deent te hawwe. Zoe is 't ongder andere vuurgeschrieëve oe de kapitejn en luutenant mit getrokke sabel maoge laope. Hienao 'n opsomming van vuursjrifte tijdens de processie:

• De kapitejn en luutenant maoge alleng op 't gròngdgebeed, van hun eige kèijn, hun sabels presenteren (ien hun rechterhand hawwe en op de sjòwwer legge). Bie 't uuvergoeën van de jonkhèèdsgrens wurre dizze dan aog wir geborge.
• De draogers van 't Mariabeeld draoge dit alleng binne hun eige gebeed, bie 't uuvergoeën van de jonkhèèdsgens wurd dizze uuvergegeiëve aon de jonkhèèd oevan dit gebeed is.
• Tijdens de powze bie 't hèlighùjske wurre d'r doer lede van de jonkhèèd 'nne havve sjlaog gedrieëjd, zoedat ze ze richting 't hèlighùjske gekierd sjtoeën.
• Tijdens 't sjeete van de kaomers wurre de sabels gepresenteert, en wurre vlagge en vaondel de loch iengehawwe. Dit gebäört aoch tijdens de consecratie van de Hèlige Mis op de Vroenhof.
• Tijdens de aofsjleuting van de processie ien de Hèlige Sint-Martinuskerk te Breusj numme alle Jonhède plaots achter de preesjters op 't altaar.
• De litsjte taak van de jonkhèèd is 't oeëpene van de offergang nao aoflaop van de mis. Volges traditie oepent de kapitejn dizze offergang gevolgd doer de resj van de uëverighèèd.

Nao aoflaop van alle tradities geit de Keuninklikke aw hermenie van Èèsjde saome mit de jonkhèèd van Èèsjde nao 't hoes van de kapitejn. Dao wurre zie bedankt vuur hun towvooging ien de processie.

Bronkmaondig

Op bronkmaondig wurd d'r bronk geveerd ien de kèijne Breusj en Kâsjtert .

Réveille

De trommelère van de blôw beginne um 04.00 oor saome mit de sjtendaordraegers van de jonkhèèd van Breusj mit de réveille. Zie geun sjus wie de daog de vuur doer de ganse kèijn, mèr wurd noe bie ederèèn van de uëverighèèd gewach dat heir klaor is. Klaor beteikent dat heir in gans jacquet gekleijd is. De kapitejn is es iersjte aon de bäört. D'r wurd gewacht tot heir gans klaor is vuurdat ze wijjer goeën nao de luutenant, vaondrig en sikkretaoris. Es zie gans aongeklejd zien, sjleute zie aon ien de réveille en laope ze mit nao de andere lede van de uëverighèèd. Aon 't einde van de réveille wurd d'r bie de sikkretaoris volges treditie sjpek mit ei gegeite, en gewach tot de jonkhèèdsmis begint van de jonkhèèd van Kâsjtert. Ien dizze mis zal de uëverighèèd van de jonkhèèd van Breusj aonwezig zien, daorum dat zie zich al moste umklejje tijdens de reveille.

Jonkhèèdsmis

De maondig sjteit vuur de jonkhèèd ien 't teike van de Cramignon, mèr geit nao de réveille doer mit hun eige jonkhèèdsmis. Ondanks dat de jonkhèèd iersj aonwezig waor ien de jonkhèèdsmis van de jonkhèèd van Kâsjtert, motte zie zurge aog wir op tied te zien op 't Veldje ien Èèsjde. Dao wurre ze opgehaold doer de Keuninklikke aw hermenie, die hun muzikaal begeleid nao de Sint-Martinuskirk ien Breusj.

Tijdens de jonkhèèdsmis numt de jonkhèèd plaots achter de pasjtoer, en tijdens de ganse mis presenteert de kapitejn en de luutenant z'n sabel. Omdat de lede van de jonkhèèd tijdens de collecte 't geld ophoeële, moage ze dan hun sabel opberge. 'tzelfde Maog de kapitejn bie de eindtówsjpraok.

Tijdens de consecratie wurre de kaoëmers geschoeëte. Op dat memingt wurd 't vaond'l, en alle andere vaendels gehiese, tot 't memingt dat de litste kaoëmer heit geklonke.

't Litsjte sjtuk van de jonkhèèdsmis is altied ein van de hoegtepungte. De Keuninklikke aw hermenie van Èèsjde bringt tijdens de ganse offergank 'n blij sjtuk meziek. Dit is eigenlik 't begin van wat 'nne feestelijke Bronkmaondig mot wurre. Dat dit op pries wurd gesjteld bliekt waol. Nao aoflaop van 't mezieksjtuk wurd doer alle aonwezige luidruchtig geapplaudisseerd.

Nao de Hèlige mis verkaope de lede van de jonkhèèd boete hun loeëte.

Vaendeldrieje

Naodat d'r genog loeëte zien verkoch doer de jonkhèèd, kin d'r ier wurre gebrach aon de gèèsjtelikke. Dit gebäört huj den daog aon de achteriengang van verzurgingscentrum "De Bron" ien Èèsjde, officieus aog waol 't Bronplein genumd. Dao sjteit miesjtal de pasjtoer dèè de ier ien ontvangsjt numt. Ongder muzikale begeleiding van de hermenie lupt de kapitejn nao väöre tow, richting de gèèsjtelikke, groet de gèèsjtelikke doer z'nne hood aof te numme, en presenteert daonao z'n sabel. Daonao groet 'r wir, en mak rechsumkier. Nao de kapitejn is 't de bäört aon de iersjte en twiede sjtendaordraeger, zie groote de gèèsjtelikke doermiddel van 'n buiging. Nao 't groote zjwejje zie dreijmaol mit hun vaendel op en neer, en geun daonao aog wir teruk. Ditzelfde gebäört doer de luutenant en de derde en veerde sjtendaordraeger. De vaondrig groot vervolges de gèèsjtelikke, en bringt de ier doer 't vaendel, horizontaal gedraoëge, aog wir dreijmaol rongd te drieje. Aog de viefde en zesde sjtendaordraeger bringe ier. Es litsjte is de sikkretaoris, heir groot alleng de gèèsjtelikke, en kiert daonao wir teruk. Behalve es de gèèsjtelikke ienwoener is van Breusj, dus lid van de jonkhèèd aongezieën heir ongehuwd is, wurd 'm doer de sikkretaoris es teike van lidmaatsjap 'n sjtrikske opgesjpeld, en geit heir daonao pas teruk.

Nao 't bringe van de ier geit eder lid van de uëverighèèd nog'ens nao de gèèsjtelikke um cadeaus aon te beeje. Hienao geun alle lede van de uëverighèèd teruk um daonao saome teruk nao väöre te koeëme. De gèèsjtelikke sprikt vervolges de jonkhèèd en alle aonwezige tow um hun te bedanke.

Cramignondanse

Nao al dis tredities wurd ederèèn oetgenudigd binne get te nuttige. Op dit memingt wurd aog doer de kapitejn van de jonkhèèd de rèjmejd oetgenudigd um mit te goeën. Nao dis korte ongderbrèking is de tied aongebroeëke um de Cramignon te oeëpene. De gèèsjtelikke, mit rèjboekit, is degene dèè vuurop geit tijdes de iersjte rèjdans, gevolgd doer de rèjmejd en de kapitejn. Vervolges sjleut de resj van de jonkhèèd aon. Doer de gèèsjtelikke wurd neet de ganse tied mitgedansd. Op 'n bepaold memingt dreugd heir 't rèjboekit uuver aon de rèjmejd, en is zie degene dei de dansende menigde aonvuurt. De jonkhèèd trikt vervolges weg van de plaots oe 't vaendeldrieje heit plaotsgevongde, en makt al dansend de rondgank doer Breusj.

Nao 'sj middigs 'n powze te hebbe gehad, wurd d'r um 19.00 oor wir verzaomeld vuur Heerlijkheid Breust. Dao wurd d'r wijjer gegange mit 't fête. De hermenie begint wir mit 't sjpuële van de Cramignon. Get laoter en get pilskes laoter wurd d'r begonne mit improvisatiemeziek. Dizze wurd miesjtal aongevraogd doer de jonkhèèd. Dizze meziek versjilt van klassiekers es "Ach, Margrietje" van Louis Neefs tot "Freaks" van Timmy Trumpet.

De locatie van de Bronk ien Breusj centreerd zich op 't plein vuur Heerlijkheid Breust. Dizze is geleige op de kruusing van de Sint Martinussjtraot en 't Von Geusauplein.

Bronkdeinsjdig

Op Bronkdeinsjdig wurd d'r alleng Bronk geveerd ien de kèijn Èèsjde.

Dörp/gehuchte oe 'nne vurm van Bronk geveerd wurd

Bronk, of 'nne vurm wurd geveerd ien mierdere dörp, bevuurbeeld ien:

• Misj
• Èèsjde
• Breusj
• Lieg-Kâsjtert
• Hoeg-Kâsjtert
• Oêsj-Moarend, de processie is gezaomelik, de fête zien apaort vuur Oêsj en Moarend.
• Mariadörp, alleng 'nne processie
• Groêselt, edere veer jaor "Groete Bronk" de tusseliggende jaore ien 'nne klengere vurm
• Tebannet
• Mear
• Nórbik
• Se-Gietere
• 't Withoês

Meziek tijdes de Bronk

Tijdes de Bronk wurd d'r väöl meziek gemak doer de Keuninklikke aw hermenie van Èèsjde. 'n Vuurbeeld hievan is "Aoh sjon nitteke". Wijjer is speciaal vuur de Bronk ien Èèsjde doer Laur Rutten 'n leed gemak genaomd; "Broonk Eijsden". Dizze wurd miesjtal op de aovend van Bronkdeinsjdig vuur Eetcafé Aon 't Bat gezonge.

Tekst van Bronk ien Èèsjde van Laur Rutten

Plat:

Nederlands:

De Maos oe stig dao binne kums, ongder ien os land. Oe de Voor dig naoder kumpt, is Èèsjde diene rand. Es alles dan tot leave kumpt, ien kleur ’n vol pallit Veult ederean dea kriebel wir, un onggesjriëve wit ‘t Vuurjaor ien dit machtig land, van hoeg un prach gezich Natuur, de luj ze geun d’r veur, ze komt d’r aon allig Van wiet kortbie ze trikt dig aon, un ongbesjrieëve grieëp Allemachtig vuurgeveul, ‘g wow dat mig ene knieëp Bronk leef Èèsjde ieuwe al, dat hilt dig bie ean Bronk wat eeder weate zal, ‘t fête veur ederean Bronk ien de sjtraote eder hoes, dat veult eder liek Bronk veur wea ‘t huure wilt, zeat aon dich noe blief Loor dao lucht de zon zich weer, alles sjijnt en blinkt Al en ederean geread, wea is 't dea dat sjinkt Un wej ien bleuj, 'n klok die sjlèèt, de päölkes ien ‘t wit De plek van edere Èèsjdenēr, oe dea zoe geare zit Huur dao sjpeult un hermenie, dat wijske van sjôn kingd Drujmend ederean zingt mit, geveul dat zoe sjôn klinkt De blèèk gesjropt, de sjtop gekeart, gehaold doer unne rink De liesj van Èèsjde opgepots, dus daovuur dat ig deenk Bronk leef Èèsjde ieuwe al, dat hilt dig bie ean Bronk wat eeder weate zal, ‘t fête veur ederean Bronk ien de sjtraote eder hoes, dat veult eder liek Bronk veur wea ‘t huure wilt zeat aon dich noe blief ‘t Vreuger dat zit dich ien ‘t blood, geneete van dien prach ‘t Noe dat leet os geare zien, sjus dao ien zit dien krach De reups d'n luj van ueveral: "kaompt naoder, en kaompt tot hie!" Zoe ens per jaor dan is ‘t zoe, dan veule vier os vrie Bronk leef Èèsjde ieuwe al, dat hilt dig bie ean Bronk wat eeder weate zal, ‘t fête veur ederean Bronk ien de sjtraote eder hoes, dat veult eder liek Bronk veur wea ‘t huure wilt zeat aon dich noe blief

De Maas waar jij daar binnenkomt, onder in ons land Waar de Voer jou tegemoet komt is Eijsden jouw rand Als alles dan tot leven komt, in kleur een uitgebreid pallet Voelt iedereen die kriebel weer een ongeschreven wet Het voorjaar in dit machtig land, van hoog een prachtig gezicht Natuur, de mensen ze gaan ervoor, het komt er echt aan Van ver, kortbij, het trekt je aan, een onbeschreven greep Allemachtig voorgevoel, ik zou willen dat iemand mij kneep Bronk voor Eijsden, eeuwen al, dat houd je samen Bronk wat iedereen zal weten, het feest voor iedereen Bronk in de straten, ieder huis, dat voelt ieder lijf Bronk voor wie het horen wilt, zegt tegen jou: "blijf hier" Kijk daar komt de zon weer tevoorschijn, alles schijnt en blinkt Alles en iedereen is er klaar voor, wie is het toch die ons dat schenkt Een wei in bloei, een klok die slaat, de paaltjes in het wit De plek voor iedere Eijsdenaar, waar die zo graag zit Hoor! Daar speelt een harmonie, dat liedje van "Sjôn kingd" Dromend zingt iedereen mee, gevoel dat zo mooi klinkt De vloer geboend, de stoep geveegd, door een ringetje gehaald De fotolijst van Eijsden opgepoetst, het daardoor dat ik dacht: Bronk voor Eijsden, eeuwen al, dat houd je samen Bronk wat iedereen zal weten, het feest voor iedereen Bronk in de straten, ieder huis, dat voelt ieder lijf Bronk voor wie het horen wilt, zegt tegen jou: "blijf hier" Het vroeger zit jou in het bloed, genieten van onze pracht Het nu dat laat ons dat graag zien, juist daarin zit jouw kracht Je roept je mensen van overal: "Komt tot ons, kom tot hier!" Eenmaal per jaar is het weer zover, dan voelen wij ons vrij Bronk voor Eijsden, eeuwen al, dat houd je samen Bronk wat iedereen zal weten, het feest voor iedereen Bronk in de straten, ieder huis, dat voelt ieder lijf Bronk voor wie het horen wilt, zegt tegen jou: "blijf hier"

Oetlek bepaolde terme

Jonkhèèd

Vriegezelle manne koeëmende oet de betreffende kèijn (Breusj, Èèsjde of Kâsjtert) die saome de Bronk goeën "organiseren" en ien gooj baone probere te lejje. 'n jonkhèèd besjteit miesjtal oet 'nne kapitejn, 'nne luutenant, 'nne vaondrig, 'nne sikkretaoris, mierdere vaendeldrieje, draogers van de Hèlige Martinus en draogers van de Hèlige Maria.

Uëverighèèd

Besjtuur van 'n jonkhèèd, miesjtal besjtoende oet 'nne kapitejn, de luutenant, de vaondrig en de sikkretaoris.

Klunzen

Ien 1982 weerde dizze opgericht. Ze zien zoe es ze 't zelf zegge verweve mit de jonkhèèd van Breusj. Zie lichte de tradities tow aon de nuj lede van de jonkhèèd.De klunzen zurge vuur 't kaoëmersjeute, draoge zurg vuur de processiebäög en verzurge alle materiaole.

Kaoëmersjeute

Zieëve achterein sjteunde gietiezere potte die mierdere kiere wurre aofgeschoeëte tijdens de Bronkdäög .

Cramignon / Rèjdans

Typerende dans vuur de Bronk. Luj hawwe elkaar aon 'n hand vasj, en creëren 'n kitting en huppele mit op de cadans van de meziek.

Data van koeëmende Bronke

• 2018: 3, 4 en 5 juni 2018
• 2019: 23, 24 en 25 juni 2019
• 2020: 14, 15 en 16 juni 2020 - aofgelast vuur 't COVID-19
• 2021: 6, 7 en 8 juni 2021
• 2022: 19, 20 en 21 juni 2022

Wäörd die bie de bronk huure vertaold nao 't Nederlands

Èèsjdes:	Nederlands:
Buugel	Geldbuidel
Hèlighùjske	Rustaltaar
Hèliggedraegers	Dragers van de Heilige Martinus
Iensjeute	Inschieten van de Bronk, het begin van de Bronk
Jonkhèèd	Jonkheid
Kaoëmer	Kamer (geetiezere pot)
Kapitejn	Kapitein, rang binne de uëverighèèd
Luutenant	Luitenant, rang binne de uëverighèèd
Rèj	Cramignon of rei(dans)
Rèjmejd	Rei-meid, geat vuurop ien de rèj
Sikkretaoris	Secretaris, rang binne de uëverighèèd
Sjarsj	Rij kamers
Sjtendaor	Vlag
Sjtendaordraegers	Vlaggendragers
Trommelaer Trommelère	Trommelaar Trommelaars
Trumke	Kleine trommel
Uëverighèèd	Bestuur van het jonkheid
Vaendeldrieje Ier bringe	Vendelzwaaien ook wel eer brengen, het tonen van de vaandels aan de geestelijke
Ve endrig	Vaandeldrager, rang binne de uëverighèèd
Wejke	Weiland
Bielemenneke	Bieleman
Sjötterij	Schutterij
De hiemel	Baldakijn
Revèjje	Ochtendsignaal