Zomertied

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Zomertied (in Belsj ouch wel zomeroor geneump, internationaal miestal aongeduid mèt Daylight Saving Time of DST) is d'n tied dee in de zomer weurt aongehawwe door de klok 'n oor veuroet te zètte ten opziechte vaan de standaardtied (ouch wel wintertied geneump).

In de Europese Unie luip de zomertied vaan de lèste zoondag vaan miert tot de lèste zoondag vaan oktober.

Lui weure 'n bepaold aontal ore nao zonsopgaank wakker. In de zomer kump de zon evels al zoe vreug op tot 't al leech is dewijl de mieste lui nog slaope. Door de klok te verzètte is 't minder lang leech es lui nog slaope, en blijf 't 's aovends (es de lui wakker zien) zjus langer leech. De gedachte achter zomertied is tot me heidoor zouw kinne bezuinege op (elektrische) verleechting. 't Energiebespaorend effek vaan zomertied is evels umstreje.

Op dit momint gief 't zoe'n 70 len boe zomer- en wintertied gebruuk weurt.

Historie

De ierste touwpassing vaan zomertied waor door de Duitse regering tijdes d'n Ierste Wereldoorlog, vaan 30 aprèl 1916 tot 1 oktober 1916. De Ingelse volgde snel, vaan 21 mei 1916 tot 1 oktober 1916. Vervolgens veurde 't Congres vaan de Vereinegde State op 19 miert 1918 versjèllende tiedzones in (die al sinds 1883 bij de spoorwege in gebruuk waore) en maakde de zomertied officieel (in wèrking trejjend op 31 miert) veur de res vaan d'n Ierste Wereldoorlog. 't Woord in 1918 en 1919 veur zeve maond in ach genome. De wèt bleek evels zoe oonpopulair (hoofzakelek umtot me destieds miestal vreuger opstoond en ieder nao bèd góng es allewijl) tot zie woort aofgeschaf.

Ouch in de Twiede Wereldoorlog waor de zomertied in gebruuk.

D'n oliecrisis vaan 1973, dee tot 'n golf vaan energiebespaorende maatregele leidde, waor veur väöl len aonleiding um obbenuits de zomertied in te veure. Fraankriek deech dat es ierste Europees land in 1976. Väöl Wes-Europese len volgde 't jaor dao-op. Wes-Duitsland wachde nog tot 1980, totdat me hei-euver 'nen aofspraak mèt de Oos-Duitsland had gemaak.

██ Len die zomertied kinne

██ Len die geine zomertied mie kinne

██ Len die noets zomertied höbbe gekind

Kritiek

De groetste kritiek op 't gebruuk vaan zomertied is tot 't gaaroet gein energiebespaoring oplievert. 't Feit tot me 's aovends minder vreug 't leech hoof aon te doen (energiebespaoring) weurt negatief beïnvleujt door 't feit tot 't langer werm blijf en daodoor bv. de airconditioning langer aon liet stoon. Ouch oet d'n hook vaan de vieteelt en de tuinbouw kump kritiek: vie kin neet umgoon mèt de umsjakeling vaan de klok, dus moot de boer ziech aonpasse bij bv. 't mèlke vaan de keuj. Ouch plante hawwe gein rekening mèt de umsjakeling dus tiedsjakeleers die bv. sproei-installaties bedene, weure neet aongepas.

Ouch lui kinne las höbbe vaan de umsjakeling, 't verstoort 't slaop- en röspatroen.^[1]. De aonpassing verstoord 't Circadiaan ritme en kin ernstige effekte höbbe die weke kinne dore.^[2]

Ezelsbrögske

't Gief versjèllende ezelsbrögskes veur 't oonthawwe wie de klok moot weure aongepas. 't Simpelste is es volg: in 't veurjaor geit d'n tied veuroet, dus geit 'r in 't naojaor achteroet.

Extern linke

Zomertied sjeelt geinen energie - NRC, 27 miert 2008
Biologische klok vaan slaag door zomertied
Euverziech vaan de wètteleke tiedregeling in Nederland

Rifferenties

↑ Tuuli A. Lahti; Sami Leppämäki; Jouko Lönnqvist; Timo Partonen (2008). "Transitions into and out of daylight saving time compromise sleep and the rest-activity cycles". BMC Physiol 8: 3. doi:10.1186/1472-6793-8-3. PMID 18269740, http://www.biomedcentral.com/1472-6793/8/3.
↑
Zomertied en 't circadiaan ritme:
- Pablo Valdez; Candelaria Ramírez; Aída García (2003). "Adjustment of the sleep-wake cycle to small (1–2h) changes in schedule". Biological Rhythm Research 34 (2): 145–155. doi:10.1076/brhm.34.2.145.14494.
- Thomas Kantermann; Myriam Juda; Martha Merrow; Till Roenneberg (2007). "The human circadian clock's seasonal adjustment is disrupted by daylight saving time". Current Biology 17 (22): 1996–2000. doi:10.1016/j.cub.2007.10.025. PMID 17964164. Lay summary – ABC Science Online, Australia (2007-10-25).

[1] Tuuli A. Lahti; Sami Leppämäki; Jouko Lönnqvist; Timo Partonen (2008). "Transitions into and out of daylight saving time compromise sleep and the rest-activity cycles". BMC Physiol 8: 3. doi:10.1186/1472-6793-8-3. PMID 18269740, http://www.biomedcentral.com/1472-6793/8/3.

[2] Zomertied en 't circadiaan ritme:
Pablo Valdez; Candelaria Ramírez; Aída García (2003). "Adjustment of the sleep-wake cycle to small (1–2h) changes in schedule". Biological Rhythm Research 34 (2): 145–155. doi:10.1076/brhm.34.2.145.14494.

Thomas Kantermann; Myriam Juda; Martha Merrow; Till Roenneberg (2007). "The human circadian clock's seasonal adjustment is disrupted by daylight saving time". Current Biology 17 (22): 1996–2000. doi:10.1016/j.cub.2007.10.025. PMID 17964164. Lay summary – ABC Science Online, Australia (2007-10-25).

[3] Pablo Valdez; Candelaria Ramírez; Aída García (2003). "Adjustment of the sleep-wake cycle to small (1–2h) changes in schedule". Biological Rhythm Research 34 (2): 145–155. doi:10.1076/brhm.34.2.145.14494.

[4] Thomas Kantermann; Myriam Juda; Martha Merrow; Till Roenneberg (2007). "The human circadian clock's seasonal adjustment is disrupted by daylight saving time". Current Biology 17 (22): 1996–2000. doi:10.1016/j.cub.2007.10.025. PMID 17964164. Lay summary – ABC Science Online, Australia (2007-10-25).

[1]

[2]