Willem Bilderdijk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
,_by_Charles_Howard_Hodges.jpg)
Willem Bilderdijk (Amsterdam, 7 september 1756 - Haarlem, 18 december 1831) waor 'ne Nederlandsen diechter, historicus, taolkundege en avvekaot. Zien poëzie, noe vergete, woort in de negentienden iew zier väöl geleze. Heer is allewijl veural ouch bekind es de liermeister vaan Lowie Napoleon.
Biografie
[bewirk | brón bewèrke]Willem Bilder woort in 1756 gebore es keend vaan dr. Izaäk Bilderdijk en Anna Dorothea Ludeke. Ziene pa waor dokter, meh mós 't jaor daonao zien praktijk opgeve um zien orangistische sympathieë en woort daankzij prinsès Anna van Hannover belastingcontroleur. In zie zèsde jaor kraog Bilderdijk 'n infectie aon z'ne voot. Complicaties daovaan gaove häöm permanent 'n slechte gezoondheid. Umtot hei väöl binne mós blieve, kós heer es kind indeloes studere. Ouch lierde heer binneshoes teikene en sjèldere vaan Johannes van Dreght.
In 1776 debuteerde Bilderdijk es diechter. Ziene pa leet häöm evels neet touw vaan de poëzie allein te leve en deeg häöm bookhawwer op zien eige ketoer weure. Toch wis heer in deen tied naom de make es diechter. In dees jaore raakde heer ouch bekind mèt Rhijnvis Feith, dee de literaire gigant vaan de late achtienden iew zouw weure. In 1780 kós heer rechte goong studere in Leiden. De studie maakde heer in twie jaor aof. In 1785 trouwden 'r mèt Catharina Rebecca Woesthoven.
In de jaore die volgde deeg heer es avvekaot dèks groete politieke zake. Gemeinelek veurde heer de verdeigeging vaan prinsgezinde, oonder wee de bekinde Rotterdamse Kaat Mossel, meh heer naom 't ouch wel ins op veur patriotte. In 1787, aon de veuraovend vaan de Pruse invasie in de Nederlen, woort heer oontboje nao Wezel um hertog Lowie Erns vaan Brunswiek-Lunebörg-Bevere in te leechte euver de Nederlandse staotsinriechting.
Nao de Fransen inval in 1795 vlöchde heer nao 't boeteland, umtot heer de beginsele vaan de Bataafse Rippubliek neet wouw oondersjrieve. Heer góng mèt de prins mèt nao Groet-Brittannië. In Londe trof heer de diechteres en teikeneres Katharina Wilhelmina Schweickhardt, op wee 'r verleef woort. Bilderdijk waor evels nog mèt zien ierste vrouw same en de sjeiing zouw jaore dore. Toch zaog heer Katharina vaanaof 1797 es zien vrouw. In dat jaor vertrok heer nao Brunswiek (Braunschweig), boe heer ziech mèt lèsgeve oonderheel. In 1802 waor de sjeiing officieel en kós 't paar officieel trouwe en sameleve in Brunswiek. Katharina zouw vaan Willem vief kinder kriege, boevaan 'rs evels veer joonk storve. Al deen tied bleef heer wijer diechte en publiceerde heer ouch nui bundels.
In 1806 kierde Bilderdijk nao de Nederlen trök. Mèt de stiechting vaan 't Keuninkriek Holland had 't land weer e rezjiem wat Bilderdijk mèt zien politieke ideeë kós rijme. In zie vaajerland hoopde heer noe, wie heer al jaore wouw, professor te weure. Dat lökde neet, meh heert woort wel de persoeneleke lierer Nederlands vaan keuning Lowie Napoleon. In 1807 verhuisde heer nao D'n Haag, naotot zie hoes door de Leidse böskroetramp oonbewoenbaar waor gewore. Later góng heer nao Amsterdam.
Naotot in 1810 't keuninkriek Holland bij Fraankriek waor ingelief, verloor Bilderdijk zien betrèkking. In dezen tied bleef heer productief, meh góng heer hel drinke en zelfs opium gebruke. Mèt 't herstèl vaan de oonaofhaankelekheid en de aonstèlling vaan Wöllem I kraog heer evels e jaorgeld. In 1817 verhuisde Bilderwijk obbenuits nao Leiden, meh werk es professor kós heer dao neet kriege. Zie touwnummend reactionair wereldbeeld stoont op gespanne voot mèt de dinkwereld vaan de academische gemeinsjap dao. In kèrkeleke kring voont 't evels wel aonklaank. De gesjrifte vaan Bilderdijk kraoge talloes volgelinge, oonder wee de bekierde joed en collega-diechter en -historicus Isaäc da Costa. Zij publiceerde in 't tiedsjrif Het Réveil, wat aon de basis zouw ligke vaan 't orthodox-protestantisme. Zoedoende strèk zienen invlood ziech tot wied in d'n twintegsten iew oet.
In 1827 verhuisde heer nao Haarlem. In zien lèste jaore dao bleef heer publicere. In 1831 storf Bilderdijk op 75-jaorege leeftied, ei jaor nao zien vrouw. Heer woort, es lèste persoen oets, in de Sint-Bavokèrk begrave.
Stijl en werk
[bewirk | brón bewèrke]Zie vreug werk, wie de bundel Mijn verlustiging oet 1781, is erotisch vaan aard. Later woort heer ummer hoegdravender en religieuzer. De individualiteit blijf evels, es erfenis vaan de Verleechting, hoeg aongesjreve stoon. Zoedoende kaom heer jaorelaank tegeneuver de jaore joongeren Hendrik Tollens te stoon, dee zien veerze alledaogs en hoeselek maakde. De Nederlandse literatuurwereld waor in de Restauratietied gepolariseerd tösse Bilderdijk- en Tollens-leefhöbbers.[1]
Vaan zie diechwerk is veural 't laat gediech "Uitvaart" (gesjreve in 1827) bekind gebleve. Aarts en Van Etten zien dit in hun blomlezing Domweg gelukkig in de Dapperstraat es ein vaan de 250 bekindste Nederlandstaolege gediechte.[2]
Bron
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.
Rifferenties
[bewirk | brón bewèrke]- ↑ Neerlandistiek.nl - Tollens óf Bilderdijk. Bespreking door Marc van Oostendorp vaan 't book De dichter als idool vaan Rick Honings.
- ↑ C.J. Aarts en M.C. van Etten (redd.), Domweg gelukkig in de Dapperstraat. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur. Oetgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 1990, ²¹2001: pp. 66-8.