Viëtnamkrieg

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Viëtnamkrieg waas 'ne krieg tösse 't kapitalistisch Zuud-Viëtnam en 't kómmunistisch Naord-Viëtnam. De krieg haet 'n klein dertig jaor gedoerdj en speeldj zich veurnamelik aaf in Viëtnam, allewel ouch woort gevóchte in de grensgebejer van Laos en Cambodja.

Aanvank

Euver 't algemeint wuèrtj aangenómme det de Viëtnamkrieg is begós mit 't bómbardementj van de havesjtad Tonkin (of Haiphong) op 23 november 1946 door Franse kriegssjeper. 't Destieds Viëtnam waas nag 'n kolonie van Frankriek. In diètsember van 1946 tróch de Vietminh ónger leijing van Ho Chi Minh zich trögk vanoet Hanoi.

In juli van 1954 tróch Frankriek zich trögk oet Viëtnam en woorte de Akkaorde van Genf geslaote. Veur te verkómme det Ho Chi Minh gans Viëtnam zów euvernumme woort 't landj tiejelik in twiè deiler gesplete, wobie Ho Chi Minh 't naordelik deil kreeg.

In 1959 óntsting 'ne krieg in Zuud-Viëtnam tösse de Vietcong dae woort gestäöndj door Naord-Viëtnam en 't Zuud-Viëtnamees bewindj det woort gestäöndj door de Vereinigdje Staote. De Vereinigdje Staote stäöndje Ngo Dinh Diem, d'n dictator van 't Rippebliek Viëtnam (Zuud-Viëtnam) in d'n haop óm e laevesvatbaar, liberaal Zuud-Viëtnam te sjape. 'n Coalitie woort gevörmp mit Zuud-Korea (financieel gestäöndj door de Vereinigdje Staote), Thailandj, Australië, Nuuj-Zièlandj en de Filippiene. Opmirkelik is det 't Vereinig Keuninkriek en Canada neet mitdièje aan de krieg, tródsdet ze waal same mit de Vereinigdje Staote de Kaje Krieg veurdje.

Huègdjepuntj

Ónger de regeringe van John F. Kennedy (1960 tót 1963) en Lyndon Johnson (1963 tót 1968) woort de hölp vanoet Amerika alsmer opgeveurdj toet zich 550.000 sóldaote bevónje in Viëtnam. Tróds groatsjeepse bómbardementje en inzat van sjemische waopes wóste de Zuud-Viëtnamese en Amerikaanse troeppe de Vietcong, die hièl populair wore op 't plattelandj, neet ónger kóntraol te kriege. Nao 't Tet-offensief in 1968 besloot de regering van Richard Nixon (1969 tót 1974) ónger drök van de peblieke meining tót 'n stendig aan trögktrèkking van de Amerikaanse troeppe.

Trögktrèkking van de Vereinigdje Staote

Nao de waopestilstandj dae waas euvereingekómme in Peries in jannewarie van 1973 tróchte de Vereinigdje Staote häör troeppe trögk. 't Zuud-Viëtnamees bewindj van Nguyen Van Thieu woort vervölges door Naord-Viëtnam ónger de voot geloupe. De Viëtnamkrieg ènjigdje op 30 april 1975 mit de kapitulaasje van Saigon.

Naord- en Zuud-Viëtnam woorte hereinig en in juli van 1976 woort 't Socialistisch Rippebliek Viëtnam oetgeroepe. De Viëtnamkrieg haet aan zoaget twieë en e half miljoen Viëtnameze 't laeve gekos en groatsjeepse sjaaj toegebrach aan 't landj; ouch sneuveldje 55.000 Amerikane. Väöl Viëtnameze raakdje op sjrikkelike wies verwóndj door ónger anger 't broeke van sjemische waopes en napalm. 't Fiasco van de Amerikaanse intervensje in Viëtnam tuèndje op pienlike wies de bepirkinge van de Amerikaanse mach aan en kièrdje de peblieke meining taenge boetelandjs militair ingriepe.

Verwirking

Väöl Amerikaanse kriegsveterane kempdje nao de Viëtnamkrieg mit psychische perbleme. Regelmaesig kome gevel veurbie wobie 'ne Viëtnamveteraan ónsjöljige luuj doadsjaot. Döks zint de oarzake daovan trögk te herleie aan de Viëtnamkrieg.

Mit naam in de jaore tachetig woorte ouch väöl filme gemaak euver deze krieg, worin de verwirking van 't trauma döks 'n centraal plaats innoom. In 1982 woort in Washington 't Vietnam Veterans Memorial ónthöldj; dit monumentj besteit oet 'n granete moer mit dao-op de name van alle Amerikaanse sóldaote die zint gesneuveldj in Viëtnam.

Filme euver de Viëtnamkrieg