Vaarn

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

'n Opgeroldj vaarnblaad.

Vaarne zeen 'n groep van vaatplantje die toete gruup Pteropsida of Monilophyta behuuere. Naeve de echte vaarne waeren ónger deze naam ouch de vaarnechtige verstange, worónger de paerssterte, de Psilotopsida mitte addertóngfemielje, enne Marattiopsida, meh zóngere Lycophyta (woufsklaw en biesvaarn), die 'n zöstergroep zeen vanne vaarne.

Alla Europese vaarne zeen kroedechtige plantje.

Vaarne höbbe reut, die 't water oete gróndj of oet 't water haole, of die óntbraeke. De meiste saorte höbben 'ne rootstek (rizoom), e kroependj stök aan stengel óngere gróndj. Ouch kómme boumvaarne veur die mitte stengelen 'n sjienstam vörme, zodet e boumechtig uterlik óntsteitj.

De vaarne höbbe blajer die óntspringen oete rootstek. Dees zeen neet zoea te vergelieke mitte blajer vanne zaodplantje. Väöl saorte vaarne höbbe naeve vröchbaar blajer, worop zich sporangië bevinjen ouch ónvröchbaar blajer zónger späör, wie dóbbellouf. Bie väöl anger saorte guuef 't gein óngersjied tösse fertiel en steriel blajer, wie bie neervaarn.

Juus wie móssen en woufsklawwe vermeinigvöljige de vaarne zich middels späör en vörme die gein zäöj.

De vaarne vörmen al zieër aaj plantjegruup, wovan fossiele bekèndj zeen oete midde van 't Devoon. In 't Carboon waas de groep hieël talriek en vormriek. Tródsdet de meiste van dees saorten in 't Perm zeen oetgestórven is de groep ummer naodrökkelik aanwaezig gewaes.

't Guuef doezjendje versjillige saorten aan vaarnen en vaarnechtige die euvere ganse werreld versprèdj veurkómme. In 't biezunjer zeen ze väöl te vinjen in raengewaad (tropisch of gemaotig), ómdet hie ein vanne wichtigste vereisdje ane laefómgaeving vanne vaarn, vóch, is gegarandeerdj.