Spin (natuurkunde)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Spin is 'ne vörm vaan impuls dee optrejt op 't niveau vaan atome en subatomair deilkes. Perceizer gezag geit 't um 'nen intrinsieke vörm vaan drejimpuls eige aon bepaolde deilkes. De groetheid heet es symbool 'n hooflètter S. Aanders es d'n impuls in de klassieke mechanica kin e deilke neet van spin verandere zoelaank 't 'tzelfde deilke blijf; ouch weurt spin neet minder door frictie. Wel kin spin op of neer zien dat wèlt zègke versjèllende kante op wèrke. 'n Aander versjèl is tot de deilkes neet um hun as drejje; umtot me ziech elementair deilkes dimensieloes veurstèlt, nump me aon tot ze dit ouch neet kinne. In modelle weure elementair deilkes evels wel es bölkes geteikend; spin weurt daan soms es drejjing um de as gevisualiseerd.
Wie in de kwantummechanica gebrukelek weurt spin es einheidsloes groetheid behandeld; me drök 't stom-eweg oet in e väölvoud vaan de constante vaan Dirac (h-striepke, ħ, ofwel h/2π, de gereduceerde constante vaan Planck). Spin kin ganstalleg zien (0, 1 etc.) of haaftalleg (1/2, 3/2, ...). Deilkes mèt haaftallege spin hawwe ziech aon 't Pauliprinciep en weure fermione geneump. Dit zien beveurbeeld quarks, elektrone en neutrino's. Deilkes mèt ganstallege spin heite bosone en hawwe ziech aon de Bose-Einsteinstatistiek.
Spin is in 't standaardmedel nujeg um te verklaore boeveur versjèllende deilkes mètein interagere. Wie aon 't begin vaan de twintegsten iew diverse deilkes woorte oontdèk, stoont al vas tot ze versjèllend gelaoje waore. Door de combinatie vaan spin en èllentrikke laojing krijg e deilke e magnetisch memint (symbool: μ, klein lètter mu), te berekene es : (boebij g de g-factor of gyromagnetische verhajding is, q de laojing en m de massa). Zoe goon ze ziech aonein hechte. De idee vaan spin woort in 1924 door Wolfgang Pauli veurgestèld en e jaor later door Ralph Kronig, George Uhlenbeck en Samuel Goudsmit aon de Universiteit Leiden aon ziene naom geholpe. Wijer oontwikkelinge in de deilkesfysica höbbe 't idee vaan spin gemaak tot wat 't noe is.
Dit artikel is e sjtumpke. De kans Wikipedia helpe door 't aan te völle