Petra (historische stad)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Petra (Πέτρα) waor de Griekse naom vaan de hoofstad vaan de Nabateeë en is gelege in 't huiege Aqaba gouvernemint, Jordanië. De stad is gelege in 'n kloof in de heuvels en is gedeiltelek oet rotse gehak. Vrijwel alle gebouwe die d'r oets stoonte, zien verinneweerd. De euverbliefsele stoon op de UNESCO Werelderfgoodlies sinds 1985.
De bleujtied vaan de stad is te daanke aon de handelsrótes veur wierouk vaanoet Jeme, 1600 km zuieleker gelege, nao Perzië, Syrië en de Griekse en Romeinse rieke. Petra waor veur de versjèllende handelsrótes 'n knouppunt. De taksopbringste vaan de handelere maakde de hiersers vaan Petra sjatriek, wat te zien is aon de gebouwe en graafmónnuminte.
De Nabateeë hadde langen tied 'n eige keuninkriek. In 106 woort hun riek door 't Romeins Riek vereuverd. 't Gebeed góng deil oetmake vaan de provincie Arabia. Later woort de stad de zetel vaan 'n bisdom, meh in 551 waor de stad de buun vaan zoewel 'n belègk en innumming door de Byzantijne op de Perze en vaan 'n vernietegende eerdbeving. De handelsrót door Petra woort vervaange door de sjepe euver de Roej Zie. Nao deen tied woort de stad verlaote.
De Zwitser Jean Louis Burckhardt, vermomp es 'ne Indiase handeleer, heroontdèkde Petra in 1812 veur de westerse wereld. De stad waor intösse 'n ruwien gewore.
Geologie
[bewirk | brón bewèrke]De graafmónnuminte zien oetgehak in roeje zandstein. De zandstein is gevörmp in 'n aofzèttingsmilieu in 't Cambrium en Ordovicium. Es gevolg vaan tektonische activiteite zien versjèllende breuke in de zandstein oontstoon. Langs sommege vaan dees breuke zien klove oontstande, wie de Siq.
Ten ooste vaan de Groete Riftvallei (of Arava-valei), haafweegs tösse de Golf vaan Aqaba en de Doej Zie ligk Petra op 'n huugde vaan tösse de 800 en 1350 m in 'n breid dal in 't bergland vaan Edom. Door häör strategisch gunstege ligking aon 't kruuspunt vaan karavaanrótes, die Egypte mèt Syrië en Zuid-Arabië mèt de Middellandse Zie verboonte, waor de stad vaan d'n 3e tot de 5e iew n.Chr. 'n belaankrieke stad vaan commerce. Petra controleerde ouch 'n belaankriek knouppunt vaan de wieroukrót. Dees oeraw rót veurde vaanaof Jeme langs de weskös vaan Arabië en deilde ziech bij Petra in 'ne noordwesteleke tak dee nao Gaza veurde, en in 'ne noordoosteleke in de riechting vaan Damascus.
Bij de gunstege geografische ligking kaom de verborge ligking tösse bekans oontouwgaankeleke rotswande en 'n gooj waterveurziening. De stad is inkeltouwgaankelek via 'n smal bergpaad vaanoet 't noordweste of vaanoet 't ooste door 'n 1,5 km lange en tot 200 m depe rotskloof, de Siq, dee op de smalste plaots mer 2 m breid is. Via 'n in de rotswand van de Siq oetgehouwe göt, die aofgedèk waor mèt steine plate, veurde de Nabateeë water, en via eerdewerk buize drinkwater, de stad in. Alle twie de waterleiinge woorte geveujd door 'ne bron in de Wadi Musa.
De naom Wadi Musa is allewijl vaan touwpassing op de ganse umgeving vaan de stad. Heer geit trök op de ing verbinding tösse water en rots in de regio. Hei is de legende oontstande tot Petra de plaots is gewees boe Mozes in d'n exodus vaan 't volk Israël mèt 'ne slaag vaan ziene staaf water oet de rots leet koume.
Belaankrieke mónnuminte
[bewirk | brón bewèrke]Al Khazneh
[bewirk | brón bewèrke]'t Bekindste mónnumint in Petra is de Khazneh. Dit gebouw is 'ne graaftempel gebouwd in 85 v.Chr. en 84 v.Chr., woersjienelek in opdrach vaan keuning Aretas III vaan de Nabateeë. De väörgievel, oetgeveurd in 'n dobbele Corinthische orde, is 40 meter hoeg en 25 meter breid.
't Gebouw daank ziene naom aon de legende vaan de Bedoeïene. Zie dachte tot de graaftombeau 't werk mós zien gewees vaan de Farao vaan Egypte. In zien achtervolging op Mozes en 't Israëlisch volk, woort heer gehinderd door 't feit tot heer al zien sjatte mèt mós sleipe. De farao, bekind mèt de krachte vaan de zwarte magie, bouwde toen de Sjatkamer en sloog in de urn op d'n tóp vaan 't gebouw zien sjatte op. Daonao kós heer mèt zien achtervolging wijer goon.
Oonderzeukers höbbe recentelek aongetoend tot de bouw vaan Al Khazneh (de sjatkis) mer drei maond heet gedoord. 'n Oetzunderleke prèstatie veur deen tied.
El Deir
[bewirk | brón bewèrke]'t El Deir ('t Kloester) is 't groetste mónnumint vaan Petra. 't Is gelege op 'ne berg ten noordweste vaan 't stadscentrum. 't Deende es 'ne tempel veur keuning Obodas I.
Aandere mónnuminte
[bewirk | brón bewèrke]- De Groete tempel vaan Petra
- De Romeinse weeg
- 't Urnegraaf (Al-Mahlama)
- 't Corinthisch graafmonumint ('t Klooster)
- 't Peliesgraaf
- De Kèrk vaan Petra
- De hoeg offerplaots
Naoventrint Petra bevint ziech ouch de Sjrien vaan Aäron, de plaots boe volgens de legende de broor vaan de profeet Mozes begraove ligk.
Indrökke
[bewirk | brón bewèrke]-
Oetgaank vaan de siq dee leit nao Al Khazneh -
El Deir -
De tombeaus vaan de keuninge
Extern links
[bewirk | brón bewèrke]- ((en)) UNESCO-site mèt info euver Petra (whc.unesco.org)
- ((en)) Petra (www.brown.edu)