Friedrich Nietzsche
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844 bis Weimar 25 augustus 1900) waor 'nen invloojrieke filosoof en ethicus oet de existentialistische en atheïstische treditie.
Heer veel väöl lui in de ethiek aon. Heer zach tot Sokrates de sjöld waor vaan alles wat d'r fout is gegaange in de Europese ethiek. Bij de Sophiste ging dat nog good, zeet heer. Zie leefde in de perfekte maotsjappij boe-in 't belang woort gehech aon emotie (chaos) en reije (orde) en tot niks zeker is in de wereld en kennis relatief en subjektief is. Sokrates vernietegde dit, stèlt Nietzsche, en is daorum veur Europa de Originele Zun. Sokrates waor lielek. Dus de sjoenheid, die zoe belaangriek waor voor de Sophiste en eigelek de ganse Griekse maotsjappij, maakde geine plaots veur Sokrates. Volges Nietzsche is dit de reije boerum Sokrates 'n aander wereld bedach, boe sjoenheid geine rol späölt en zien wiesheid alle rolle späölt. Tot Nietzsches ergernis nömp 't christendom dees ethische gedachte vaan twie gesjeije werelde euver: 't Heimaols en Heinaomaols. Kant stèlt tot veer de wereld neet kinne zien boete euze kop meh neettemin geluif heer nog altied in dees wereld die Sokrates heet bedach. Nietzsche betaomp ziech daorum bis 't positivisme: me mót vaan de kèrk aofkomme en allein nog geluive in weitesjap. Alles kin gemete, gekwantificeerd en getèld weure. Nao dees stelling gemaak te höbbe stèlt Nietzsche 'n paar belaangrieke, retorische vraoge: Kin God getèld weure? Nein. Kin metaphysica getèld weure? Nein. Heer kump heidoor bis de conclusie (en mesjiens wel de bekinste oetspraak vaan de moderne ethiek): "God is doed!". Heer stèlt de vraog ouch bij aander oonderwerpe. 'n Belaangrieke vraog veur de ethiek is, of weerde/morele getèlde kinne weure. 't Antwoord is obbenuits nein. Moraliteit meint dus niks. Evels, stèlt Nietzsche, is dit neet de doed vaan de ethiek; en daomèt geit heer tege 't nihilisme in. Es me nimmie geluif in e moraal, is me verlore in leegte, e leeg look, e zwart look vaan niks, umtot me niks me heet um ziech tege te steune. Nein, stèlt Nietzsche, me mót ziech steune op ziechzelf, en vaanoet hei vaan 't leve genete. Heer creeërt heimèt 'n nui term (die later door Adolf Hitler gans oet häör contex zal weure gebrach): der Übermensch. D'n Übermensch (d'n Euvermins) is de mins mèt de riechtege psychische instèlling in 't leve. Heer steunt op ziechzelf, geef beteikenis aon 't leve, maak keuzes veur häömzelf en daorum geluif heer (en daomèt doorbreek heer) de Iewege Herhaoling. De normale mins (volges Nietzsche 'n tössestop vaan aap nao Übermensch) krijg negatieve geveules bij iewege herhaoling. Volges Nietzsche heet de Übermensch, vrij vertaold oet 't Duuts, "sjiet aon de iewege herhaoling" en ouch "sjiet aon 't verleije en de toekoms". Heer haolt zie plezeer oet 't allewijle. 't Universum is neet allein veur altied in herhaoling mer is in beweging door de Wil vaan Force. Alles wat in 't universum beweeg is chaos, umtot 't gein reije heet. Um dit touw te passe oppe functionele meneer, is reije nudeg. Nietzsche zeet dus tot 't belaangriek is um 50% nao Apollo (Grieks metafoor veur orde) en 50% nao Dionysus (Grieks metafoor veur chaos) te luustere, umtot me allein creatief kin zien door ziech um te dope in de chaos en dees vervolges te illustrere mèt rationaliteit.
Heer had 'n groete invlooj op latere filosofe van dees tied, wie Peter Sloterdijk.