Neubourger meule
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Neubourger Meule, ouch waal Meule van Roex geneump nao de eigenaer, is ’n middesjlaagmeule gelaege aan de randj van Gulpe. De naam Neubourger Meule is aafgeleid van 't in de naobiejheid gelaege kesjteël Neubourg. 't Waterraad krit zien water via 'n meuletak van 't sjnelsjtroamende revierke de Gulp.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De gesjiedenis van de meule geit trök tot 1712 toen de meule mèt goodköring van de heër van Neubourg en Gulpe woort geboewd es pepiermeule door Cornelis Hollman oet Mesjtreech, 'ne aafsjtammeling oet 'n Duutsje femilie van pepierfabrikante. D'r woorte, mèt 'n óngerbraeking van 1809-1816 pès 1840 lómpe vermale en van de pulp woort handjmatig pepier gesjöp. In 1845 woort de meule aangekoch door de toenmalige kesjteëlheër van Neubourg, graaf Oscar Franz Michiel Marchant d’Ansembourg. In 1853 kroog de graaf toesjtömming van de Provincie óm de meule te verboewe van pepiermeule tot graanmeule. 't Male van graan woort pès toe gedaon in de aw Neubourger meule gelaege biej 't kesjteël. Naodat de ómboew tot graanmeule klaor waas woort 't male van graan verplaatsj nao dees meule en woort de meule bie 't kesjteël gesjloop. De ómgeboewde meule hèj 'n houte waterraad mèt 'ne middellien van 5,12 m en 'n breite van 1,54 m. In 1885 woort dit raad vervange door ’n raad mèt 'ne middellien van 1,64 m en een breite van 1,36 m. In 1905 woort de meule door brandj verrinneweert, 't waterraad bleef aevel gesjpaard. In 1907 woort de meule gemoderniseerd en woort 'n turbine mèt ’n iezere gangwerk in gebruuk genómme en in 1930 woort d'r nog 'ne electromotor biegeplaatsj dae woort gebruuk es de waterkrach van de Gulp te wènsje euverleet. In 1952 woort de meule verkoch aan de gebreurs Roex, wóvan de veurvajere al meë es 'n eëuw es pachters de meule bedreve.
Restauratie
[bewirk | brón bewèrke]In 1985/86 woort de meule gerestaureerd wobiej de in 1905 geplaatsjde turbineaandrieving weer woort verwiejerd en vervange door 't oarsjprónkelike waterraad. Dit is mèt 'ne middellien van 7,14 m. en 'n breite van 1,20 m allewiel 't groatste waterraad van Nederland.
't Meulehoes is sins 4 juni 1992 ingerich es restaurant annex pannekokehoes.
Trivia
[bewirk | brón bewèrke]De hoevölheid water nao de meule wirt geraegeld door 'n 300 maeter sjtroamopwaerts gelaege sjtuw mèt vösjpassaag en 'ne vösjtrap, aangelag óm veur mèt name aol en zalmferel 't verval van 5 maeter te kènne euverwinne, zoadat die hun eikes in de baoveloup (paajgebeed) van de revier kènne aafzètte.