Literatuur
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Nuts. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Woerd literatuur haat versjillende beteikenisse. De breidste is dat literatuur de collectie van alle tekste is, gesjraeëve en móndeling. Literatuur wuued aoch waal in ein sjmaal beteikenis gebroek, woeëbie zie taeëgeneuver lectuur wuued gesjtèld. In dae zin zou literatuur de hoeëger, elitair vorm en lectuur de lieëger, populair vorm va gesjraeve fictie zieë. Literatuur wuued aoch es 'n vörm va kuns besjouwd.
Genres
[bewirk | brón bewèrke]'t Gieëf in de literatuur völ versjillende genres, mae 't gieëf drie houfgenres die övver 't algemein mondiaal waere erkènd.
- Epiek of proza - De verhaolende literatuur, die in ieësjte instantie e verhaol vertèld, woeëva romans de bekèndste vorm zint
- Lyriek of poëzie - De emotionele literatuur, die in ieësjste instantie rechstreeks geveules op pepeer zitte, woeëva gedichte de bekèndste vorm zint
- Dramatiek of toneel - De gekalde literatuur, die in ieësjte instantie gemeind is um oet te sjpraeëke, scripts veur toneel (meh ouch film, meistal es adaptatie) zint daoë de bekèndste vorm van
Soms ligk literatuur d'r midde in. Zoeë is d'r bekinde romancyclus 't Bureau van d'r Nederlandstalige sjrieëver J.J. Voskuil gesjraeëve in d'r sjtijl van de dramatiek, dewijl 't neet gemeind is um 't oet te sjpraeëke, mae gewoeën te laeëze: hiedoer is 't theoretisch gezeen epiek, mae luus 't zich in praktiek dramatisch. Kingerbeuk zint diks qua opboe verhaolend, daomit proza, terwiel d'r sjriefsjtijl ieërder geveulig es verhaolend is en daoëmit jaoë aoch poëzie. Veural van origine Franstalige en Duutsjtalige oet de naoë-oorlogse twintegste ieëw zint diks misjmasj van aard.
Weitesjappelike sjtudie
[bewirk | brón bewèrke]De weitesjappelike sjtudie van literatuur wuued letterkunde of literatuurweitesjappe genumd. Literatuurgesjiedenis vörmp e wichtig óngerdeil van dit vakgebeed. Meistal kint me aoch óngersjeid make tösje versjillende literair tradisies. Veurbeilde van tale mit 'n rieke literair tradisie zint Ingelsj, Duutsj, Frans, Russisch, Arabisch en Sjinees. De Nederlandse literair tradisie haat zinne oersjpróng in Vlaandere en in 't gebeed tösje Mesjtreech, Aoke en Luuk. Aoch 't Limburgs haat dus 'n ouw literair tradisie. Bekinde wirke zint de Wachtendonckse psalme en de legende van Sint Servaas.