Kesjteël Erenstein

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Kirchröadsj, es te dit dialek sjpriks.

---

Kesjteël Erenstein

Kesjteël Erenstein (Sjlot Ehrenstein of Oud Ehrenstein) is 'n börch oet de 13e eëuw in de buurtsjap Ham, in de Limburgse gemeinte Kirchroa. Kesjteël Erenstein ligk in de zoagenaamde Anstelvallei direk aan de Anstellerbaek.

Naam

De naam Erenstein is afgeleid van de femilienaam van 't Rienlandjse Riddergesjlach van Ederen, aafkómstig oet 't plaetke Ederen (allewiel beheuërend bie de gemeinte Linnich) in 't toenmalige Hertogdóm Jülich. Eësjte bezitter waas volges ein oarkónde Adam van Ehrensteyne. De naam Ederenstein woort al gaw Erenstein, wobie 't woorddeil -stein wies op 'n sjteine geboew, in de regel ein börch of op zien mins 'n versjterk sjteine hoes of haof mèt woort bedoeld. Lokaal woort de naam Erenstein sóms incorrec es Ehrenstein gesjreve, zoa-es ouch bliek oet de sjtraotnaam Oud Ehrensteinerweg wo-aan de börch gelaege is. Ouch in de literatuur kump me sóms de foutieve meneer van sjrieve taenge, wobie dit neet te wiete is aan vreuger Duutsje gesjrifte.

Besjrieving van 't kesjteël

Kesjteël Erenstein wirt allewiel es resterant gebruuk.

De börch, die door ein, door de Anstellerbaek gevoede, ómgrachting wirt ómgaeve, besjteit oet 'ne oas- en 'ne wesvleugel, die aan eine kantj van 't complex op ein aansjlute. Oarsjprónkelik hèj 't geboew nog 'ne derde vleugel wodoor 't 'ne U-vorm hèj, dae aan de noordkantj aope waas. In de 19e eëuw woort de westelike vleugel nao 'ne groate brandj óntmantjeld. Aan de zuudvleugel bevènje zich in de eigentlike veurgevel drie klein täörekes, tweë rónj en eine rechhokige, die in de 18e eëuw woorte aangeboewd. 'ne Angere vleugel woort, veur vervanging van awwer economiegeboewe, in de 19e eëuw opgerich en deende lange tied es kloaster. De benaming Kloastervleugel sjtamt nog oet dezen tied. In 't heërehoes bevènje zich ónger angere 'ne antieke trap, prachtige kroanluchters en 'n bezeenswaerdige sjaorsjteinómmantjeling oet de 18e eëuw. De architectuur woort beheuërlik beïnvloed door de Aokese Barok-boewmeester Johann Joseph Couven. Aan de noordziej wirt de kesjteëlhaof begrens door ’n veurbörch oet de 17e eëuw.

't Complex haet de sjtatus van Nederlands Rijksmonument (Nr.23573) en wirt aevenaens es Provinciaal monument aangemerk.

Gesjiedenis en beweuners

De börch woort veur ’t eësj vermèld róndj 1340 es wachbörch aan de toentertied heël belangrieke hanjelswaeg tösje Kölle en Vlaamse hanjelssjtaej es Gent en Brugge. Later waas 't kesjteël ein van de veer hoofleëne van de Heër van Herzogenrath, die ouch es Landj van 's-Hertogenrode (of ènvoudig Landj van Rode) woort aangeduud. De eësjte kesjteëlheëre van Erenstein ware de Heëre van Ederen. Toen Adolf II. von Ederen deep in de sjölde raakde verwisselde 't kesjteël veur 't eësj van eigenaer. Zoa kaom 't kesjteël in 1450 in bezit van 't riddergesjlach van Gronsveld, mèt name van Heinrich van Gronsveld, dae in daen tied ouch heër van Rimburg waas. Door vererving en huwelik van Johanna van Gronsveld, nich van Heinrich van Gronsveld, mèt Johan Huyn van Amstenrade in ca. 1485 kaome 't kesjteël en de lanjerieje in bezit van dees edelmansfemilie. In 1562 wisselde ’t kesjteël, opnuuj door vererving van eigenaar, nuuje eigenaer woort Daniel Spies von Büllesheim. Toen zien naokómmelinge aan 't eindj van de 17e eëuw in financiële probleme raakde, wisselde 't kesjteël weer van eigenaer, wovan de naam neet bekènd is.

De dan volgende kesjteëlheer dae in de oarkónjes is vermèld waas Hendrik Poyck, börgemeister of sjout van Merkstein en griffier van de Staaten Rode. Hae verwórf 't kesjteël en de lanjerieje in 1707. Nao 'ne verwoestende brandj op 11 mei 1708 woorte de sjtallinge en de graansjuur verrinneweert. Allein de zuud- en oasvleugel woorte weer hersjtèld, de wesvleugel woort neet meë herboewd. Pas in 1722 ware de hersjtèlwirkzaamhèje klaor en kreeg 't kesjteël zien hujige uterlik. Pès 1802 bleef Erenstein in bezit van de femilie Poyck.

In dat jaor kaom 't kesjteël in bezit van de Mesjtreechse börgerfemilie Colen. Die gebruukde 't aanvankelik es zomerverblief en vanaaf 1840 es woonverblief. In 1858 wisselde 't nao de doad van Maria Colen en door huwelik van häör erfgename weer van eigenaer en kaom 't in bezit van de adellike femilie Grand Ry oet Eupe. Dees femilie sjónk Erenstein in 1903 aan oet Frankriek aafkómstige Franciskaner monnike, die d'r ein seminarie vestigde en hieveur 't geboew mèt 'ne moderne vleugel oetbreijde. Deze vleugel woort bie 'n groate renevatie in de 1960-er jaore weer gesjloop.

Ónger de Duutsje bezètting woort 't kesjteël veur fl 20.000,- door de gemeinte Kirchrao aangekoch. Later woort 't veur 'n neet gering bedrag (meë es 1 miljoen göje) nog èns gereneveerd. Tot in de jaore 1960 sjtóng róndjóm Erenstein nog de boerderie van de femilie Smeets, die daonao nog van de femilie Maessen is gewaes.

Saer is d'r ein resterant gevestigd en in de aangrenzende 18e eëuwse kesjteëlhaof is 'n veersjterrehotel óngergebrach. In de directe ómgaeving bevundj zich 'n parklandjsjap dat same mèt 't kesjteël óngerdeil oetmaak van 't zudelike deil van de zoagenaamde Groene Long van Kirchroa. Allewiel beheuërt Erenstein same mèt de Winselerhaof, Château Sint-Gerlach , Château Neercanne en 't Kruushierehotel in Mesjtreech tot de Camille Oostwegel Chateau Hotels & Restaurantsgroep.

Literatur en brónne

• Augustus, L.: De familie Spies en Ehrenstein en het pandheerschap over Kerkrade, 1564-1689. In: Uit Kerkrade's verleden. Kerkrade, 1967. S.43f.
• Augustus, L.: Bij een plattegrond van Oud-Ehrenstein uit de 17de eeuw. In: Uit Kerkrade's verleden, Kerkrade, 1967, S.67f.
• Augustus, L.: Het geslacht Ehrenstein op het gelijknamige kasteel te Kerkrade. In: Het land van Herle, Bd.26, Heerlen 1976, S.51-60.
• Augustus, L.: Kasteel Ehrenstein te Kerkrade en zijn bewoners in de achttiende eeuw. (1.Teil), in: De Maasgouw, Bd.95, Maastricht 1977, S.65-79.
• Augustus, L.: Kasteel Ehrenstein te Kerkrade en zijn bewoners in de achttiende eeuw. (2.Teil), in: De Maasgouw, Bd.95, Maastricht 1977, S.129-142.
• Augustus, L.: Kasteel Ehrenstein te Kerkrade en zijn bewoners in de achttiende eeuw. (3.Teil), in: De Maasgouw, Bd.96, Maastricht 1978, S.11-23
• Augustus, L.: Kasteel Ehrenstein te Kerkrade en zijn bewoners in de achttiende eeuw. (4. Teil) in: De Maasgouw, Bd.95, Maastricht 1978, S.101-108.
• Augustus, L., Kasteel Ehrenstein 875 jaar. In: Het land van Herle, Bd.34, Heerlen 1984, S.71-80.
• Boudewijn, P.M.: Kerkrade, monumentje van uw tijd waard. In: De Zuid-Limburger (Wochenblatt), Jg.1989, Nr.79.
• Driessen, J.F.: Kerkrade in oude ansichten. Zaltbommel 1972. 1972 (=Europese Bibliotheek, Bd.?)
• Driessen, J.F., Inventaris van de archieven der gemeente Kerkrade 1795-1946, Kerkrade, hrsgg. durch die Gemeente Kerkrade, Kerkrade 1986.
• Negri, von: Ehrenstein und die Herren von Ehrenstein (Kerkrade). In: De Maasgouw, Bd.58, Maastricht 1938, S.64.
• Negri, von: Ehrenstein und die Herren von Ehrenstein (Kerkrade). In: De Maasgouw, Bd.60, Maastricht 1940, S.74.
• Scholtes, J.: Kerkrade in de schaduw der eeuwen: vermeldenswaardige feiten en gebeurtenissen. 9 Bde., Kerkrade, 1980-1988, passim.
• Verzijl, J.J.M.H.: De verkoop van Ehrenstein aan de gebroeders Dominicus en Michael Colen (te Maastricht), 11 sept 1802. In: De Maasgouw, Bd.62, Maastricht 1942, S.43.

Externe links

• Kasteel Erenstein auf der Webseite Kasteelen in Limburg.
• Kerkrade, Gisteren en Vandaag