Naar inhoud springen

Iezer

Van Wikipedia
(Doorverweze van IJzer (element))

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Iezer
Symbool Fe
Indeiling euvergangsmetaal
Elementnómmer 26
Natuurleke isotope 54, 56, 57, 58
Kunsmaoteg isotope 55, 59, 60
Atoomgewiech standaardisotoop 55,845
Smiltpunt 1811 K, 1538 °C
Kookpunt 3134 K, 2861 °C

Iezer is e zèlverwit tot gries, neet-edel, metaol wat ein vaan de meis frequinte metaole en ein vaan de meis touwgepaste eleminte in minseleke constructies is. In de eerdkoors kump iezer mèt 34,6% massapercinte veur; mie es eineg aander elemint (in volumepercinte is zoerstof 't prommenints; iezer besleit dao-in 5%). In 't hielal is 't vermeujelek 't tiende elemint.

Roond 4000 v.Chr. is iezer vermeujelek veur 't iers gebroek, bij versjeie aw besjavinge wie de Soemeriërs en de Egyptenere. Zie gebruukde 't metaol aof en touw veur speerpunte meh veural veur decoratief eleminte, umtot 't zoe zeldsem te veende waor ('t waor in deen tied waorsjijnliker doorder es goud). In deen tied won me 't allein of veurnaomelek oet meteoriete. Vaan de twelfde tot de tiende iew veur Christus góng me euver op 't gebruuk vaan iezer es gewoen metaol veur daogeleks gebroek. Zoe kump 't in de Iliaad vaan Homeros allein nog veur es betaolmiddel, meh heet 't roond 1000 veur Christus al euveral in 't Middel-Ooste 't brons vervange es matteriaol veur wèrktuge en waopene.

In Europa naom later de besjikberheid vaan tin, wat ei vijfde vaan brons oetmaak, gaw minder en mós me dao ouch op iezer euverstappe. Beter iezer verkraog me door 't in e houtskoolbed te smilte: dit hèt carbonisatie en is de basis vaan 't later geetiezer, boe-aon koolstof is touwgevoog. Daomèt begós d'n iezertied. In Sjina voont me um deen tied de hoegove oet.

Zuug ouch

[bewirk | brón bewèrke]
Wiktionair
Wiktionair
Zeuk de definitie, vertalinge, oetsjpraok en dialekvariante van iezer op in de Wiktionair.


  Dit artikel is e sjtumpke. De kans Wikipedia helpe door 't aan te völle

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Iezer&oldid=443304"