Haerunge

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Venloos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Haerunge (Duuts: Herongen, Nederlands: Herungen) is ein dörp dirèk euver de grens beej de stad Venlo in de Duutse Kreis Kleve in d'n bóndsstaot Naordrien-Wesfale. De grens mit Nederland is mer 2,5 kilometer verwiederd van 't dörp. Op 31 december 2004 haet 't 2.757 inwoeëners. Patroeënhielige is St. Amandus, nao wae ouk 'n kirk in 't dörp is verneump. Haerunge is via d'n Duutsen autosnelwaeg A40, d'n B58 (westelik van 't dörp) en d'n B211 (oëstelik) beriekbaar. Ouk loup d'r dirèk vanoét Venlo de waeg Herongerberg, dae op Pruse ziej van de päöl wiejervuuert es Niederdorfer Straße. Zudelik van 't dörp leejt de Venloër Heide mit reste van 'n groeët vleegveldcomplex.

Geschiedenis

De platsnaam Haerunge woort veur 't iërs vermeld in 'n oerkónde op 17 miërt 899. Haerunge waas lang ónderdeil van 't hertogdóm Gelder (dös ouk van de Zudelike Nederlande), besteurd vanaaf de stad Geldere. Nao de Spaanse Successieaorlog (1701-1713) woort 't dörp ingenaome door Pruses, waonao dit gebeed Prusisch-Opper-Gelre geneuemp woort wies 1794. Vanaaf 1794 woort Haerunge door Frankriek bezet, waonao 't in 1798 officieel ónderdeil geweure is van 't Franse Kiezerriek ónder hierser Napoleon Bonaparte en opgenómme woort in 't Roerdepartement. 't Grave van 't Grand Canal du Nord in opdrach van Napoleon vónd in 1806 plats, mer woort neet gevaerdig. Späöre d'r van zeen nog steits in 't landschap te zeen en saer 1990 gief 't ein speciale fietspaad ge-äöpend naeve de alde greppel van 't noeëts vaerdiggemakde boewwirk. In 1814 woorte de veurmaolige Gelderse gebeder in Naord-Limburg wier Nederlands (mer pas definitief nao d'n Belsen Opstand van 1830), nao 'nen ieëw beej 't Pruses en later ouk Frankriek gehuurd te höbbe. De definitieve grens tösse ('t toen nog nieje) Limburg en 't Pruses, zoëes me häör noe kènt, woort tiedes 't Congres van Wene bepaold. Haerunge loog toen inkel kilometer miër landinwaarts, en kam toen definitief aan de Pruse. Op 1 juli 1969 woort Haerunge ónderdeil van de gemeinte Straole.

Spraok

't Gebeed van Haerunge behuurde tót 't naordelik deil van Opper Gelre, wao ein Kleverlands dialek gespräöke woort en wuuert. 't Dörp leejt get baove de Uerdinger Linie, det de grens tösse 't naordelike Kleverlands en 't zudelike Limburgs markeert, waodoor me beejveurbeeld sprik van ik in plats van ich. Neettemin zeen de Limburgse invleuje tót aan Árse en Straole dudelik huurbaar. De letste jäöre wint ouk 't Rienlands (Keuls) regiolek terrien. Door de grens en de beejbehurende vasstelling van de officiële spraok aan bei ziej van de päöl, vinde spraokkundige óntwikkelinge apart vaneinander plats.

Bedriefslaeve

In Haerunge steit de fabriek van 't bedrief Kühne, det delicatesse, ingemak tafelzoer, en verschillende sauze, wie mayonaise en curryketchup produceert. Häör aafzetmert is waereldwied. Kühne, mer ouk ander bedrieve in 't dörp zeen noe verbónde mit 't Venlose bedriefslaeve.

Get anekdotisch

In de zats es de sterre dao baove Straole, en es de maon dao baove Haerunge hingk van 't vastelaovendleed Es de sterre straole van auteur Frans Boermans, leejt de grap in de dóbbelzinnigheid (eigelik väölzinnigheid) van de straofe: Straole beteikent heej Straole es plats, mer ouk 't wirkwaord straole, dewiel straole en sterre ouk 'n alliteratie vörme. 't Twieëde deil is 't hange van de maon baove nog 't nog kórter beej gelaege Haerunge. De maon hingk heej vanwaege de beginriem (Haerunge hingk).[1]

Fotogalerie

Die neue Kirche
St. Amanduskapelle

Externe links

www.herongen.de ((de))
Herongen op de website van Straole ((de))
Es de sterre dao baove straole

Brónne

Dit artikel baseert zich op 't corresponderend Nederlandsspraokig en op 't Duutsspraokig artikel.

Bakkes, P. (2002). Taal in stad in land - Venloos, Roermonds en Sittards (p. 56). Zeist: SDU uitgevers.