Gilgamesj
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Gilgamesj-epos oet ca. 2000 v. chr. is èng van de aodste gesjraeve heldegedichte van de waelt.
't Epos
[bewirk | brón bewèrke]'t Verhaol sjpelt zich aaf in Mesopotamië, 't twieësjtomelaand tussje de Eufraat en de Tigris, in 't zuide van 't Irak van huutsedaag en 't geet uvver Gilgamesj, d'r kunning va Oeroek. Gilgamesj is vör één-driejde miensj en vör twieë-driejde 'ne god. Dizze haof-god boewt 'ne moeër um Oeroek heen en zoe wert e onuvverwinnelek. Oet vervaeling tiraniseert e zie volk en e makt 't zoe boont dat de gode ingriepe. De goddin Arura sjikt Gilgamesj d'r 'wildemaan' Endiku, dae opgewase is in de wildernis. Endiku is hieël sjtaerk en eindelek vindt Gilgamesj 'ne gelieke. Ze belaeve same de vraemste avonture en d'r oontsjteet 'n hechte vreundsjap en een homo-erotische leefdesverhouding tussje de twieë. Dan sjterft Endiku. Gilgamesj is gesjokt dör d'r doeëd van ziene maat en begint wie bezaeëte an ziene zeuktoch nao de oonsjterfelekheed. E keumt oet bie de zondvloed en bie Utnapischtim, dae gaans goddelek is. Van diz ervaring lieërt Gilgamesj dat 't ieëwig laeve neet besjteet en e geet es 'ne baeëtere kunning truuk nao Oeroek.
Universeel thema's
[bewirk | brón bewèrke]- In de Griekse mythologie vindt me och haof-gode, die zeuke nao de oonsjterfelekheed. De haof-gode waore keender van Zeus en 'n neet (gaans) goddeleke vrow.
- D'r zeuktocht nao de oonsjtefelekheed keumt vör oet d'r angs vör d'r doeëd. Mit, dat 't zelfbewustzieë van d'r miensj zich oontwikkelt laet-e de oonsjuld van de natuur achter zich. Dao-oet oontsjteunt existentiële angste. Gilgamesj wert dan och aan-zieë es 't ursjte existentiële waerk van de miensjheed.
- In 't rusteloze, bezaeëte zeuke nao d'r goddeleke sjtaat van zieë liegkt och 't faustische motief.
- 't Getal driej kin v'r och in d'r Christeleke godsopvatting, n.l. de goddeleke driej-eenheed.
- De besjrieving van d'r zondvloed en d'r god Utnapischtim gelieke väöl op d'r zondvloed en Noah in Genesis.
Kleitablètte
[bewirk | brón bewèrke]'t Epos is gesjraeve in sjpijkersjrif op kleitablètte in veer tale: 't Aod-Babylonisch, 't Akkadisch, 't Hurritisch en 't Hethitisch. Tiedens d'r recaente Irak -kreeg zeunt in Bagdad väöl kleitablètte vernield dör bombardemaente. 't Verhaol is gesjraeve tussje d'r 21ste en d'r 6de ieëw v. chr. en versjreid van Zuid-Babylon bis Klee-Azië truukgevoonde. 't Verhaol, wie v'r 't noe kinne is oet die voonste samegesjtild. Gilgamesj haat ech gelaefd van ca. 2652 bis 2602 v. chr.
Inspiratie vör aander waerk
[bewirk | brón bewèrke]- Thomas Mann deeg vör z'n tetralogie Joseph und seine Brüder oonderzeuk nao de bronne van d'r biebel en in dizze roman zit och 't verhaol va Gilgamesj verwaeve.
- In de aflevering Damrok van de serie Star Trek: Enterprise vertilt Captain Picard 'n sjtervend boetenaards waeëze dele oet Gilgamesh in 't Klingon.
