Anton Bruckner
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Anton Bruckner | |||
| |||
| Gebore | 4 september 1824 | ||
| Gesjtorve | 11 oktober 1896 | ||
| Landj | Donaumonarchie | ||
| Sjtielperiood | romantiek | ||
| Belankrieke genres | symfonie, kèrkmeziek | ||
| Invlood van | Ceciliaanse beweging, Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Richard Wagner | ||
| Invlood op | Hans Rott, Gustav Mahler, Jean Sibelius | ||
| Lies van componiste | |||
Anton Bruckner (Ansfelden, Opper-Oosteriek, 4 september 1824; Wene 11 oktober 1896) waor 'nen Oosteriekse componis en organis. Heer is veural bekind um zien symfonieë die heer pas nao zie veertegste sjreef, zoewie um zien mèsse en in minder maote zien motètte. Zie wèrk waor tijdens zie leve umstreje en e groet deil vaan zoe leve woort gedómmeneerd door e conflik mèt aonhengers vaan Johannes Brahms. Heer woort heer vaanaof 't ind vaan zie leve evels breid erkind en väöl gespäöld.
Leve
[bewirk | brón bewèrke]Anton Bruckner woort in 1824 gebore es zoon vaan 'ne sjaolmeister. Heer woort opgeleid tot 'tzelfde bereup, meh umtot muziek in de Donaumonarchie good oonderweze woort, mós 'ne sjaolmeister ouch amateurmusicus zien. Vaanaof de jaore veerteg wèrkde heer hei en dao es (hölp)-sjaolmeister. In 1851 begós heer zien professioneel muzikaal loupbaon in Sankt-Florian, boe heer es organis aongestèld woort. In 1855 kaom heer es 'tzelfde in de kathedraal vaan Linz te wèrke. In d'n tössetied oondernaom heer hendeg väöl muzikaal studies, die heer ummer weer mèt lovende wäörd vaan zien liermeisters (bij 'n exame: "Er hätte uns prüfen mussen!"), meh pas op zie veertegste zaog heer ziech es vollierd. In 1863 had heer de meziek vaan Richard Wagner liere kinne, eie heer sterk begós te bewondere en dee z'n muzikaal idioom, veural in harmonisch opziech, häöm deep zouw beïnvloje.
In 1868 góng heer docere aon 't conservatorium in Wene, boe heer ouch naotouw verhoesde. In 1875 naom heer dezelfde pos aon op de Weense universiteit. Oondertösse raakde heer verwikkeld in 't conflik tösse aonhengers vaan traditioneel muziekvörm en bewondereers vaan Brahms aon d'n eine kant, en adepte vaan revolutionaire meziek en verierders vaan Wagner aon d'n aandere. Bruckner zien belaankriekste wèrke waore symfonieë, dus in dee zin stoont heer aon de kant vaan de aw muziekvörm, meh 't revolutionair karakter vaan zie muziek en veural zien eupeleke bewoondering veur Wagner plaatsde häöm otomatisch in 't aander kamp. Wene woort zeker in de jaore zeventeg nog gedómmeneerd door conservatief gestumde geiste, boevaan de criticus Eduard Hanslick de mechtegste en de giftegste waor.
Es organis woort heer mie gewaordeerd. In 1869 góng heer nao Fraankriek en in 1871 nao Londe, boe me ummer mèt väöl bewoondering nao häöm luusterde. In de jaore tachteg en negenteg greujde de waordeing veur zie werk, zeker naotot zien Zevende Symfonie in première góng. Heer storf in 1896, mèt zien Negende Symfonie oonaofgemaak.
Werk
[bewirk | brón bewèrke]Symfonieë
[bewirk | brón bewèrke]Bruckner heet nege genómmerde symfonieë gesjreve. Oet vreuger daog stamme nog de Studiesymfonie en de Nulde Symfonie. Kinmèrke zien 't gebruuk vaan drei i.p.v. twie thema's in de expositie, dèks 'n meditatief stumming in de laankzaam deile, e cyclisch princiep en veural 'ne groeten umvaank: ze dore gemeinlik meenstes ein oor. De instrumentatie breide heer ouch oet, meh heer naom neet de monsterbezetting vaan Wagners opera's euver.
Mèsse en aander koerwèrke
[bewirk | brón bewèrke]In ziene liertied sjreef heer 'n aontal mèsse, meh de drei mèsse die noe nog geregeld weure oetgeveurd zien de drei groete in d, e en f. Dees höbbe 'ne langen door en groete bezetting; evels is d'n twiede inkel voor blaozers en instruminte gecomponeerd. Wijer is zien Te Deum bekind gewore, en woorte tijdens zie leve de profaan (polletiek gelaoje) wèrke Germanenzug en Helgoland dèks gezonge. Aander wèrke, dèks motètte wie 't väöl es intermezzo gebruukde Locus Iste, zien kleiner vaan opzet en traditioneel.
