AIDS
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
 | Lèt good op 't veurbehawd bie medische informatie. Gank bie gezóndjheidsklachte nao 'nen hoesdokter. |
AIDS of verwórve immunodeficiëntiesyndroom is e gevolg van 'n besmetting mit retrovirus HIV (humaan immunodeficiëntievirus). 't Is e syndroom det 't immuunstèlsel aanvèltj en geleielik verinneweertj. Patiënte mit e verzwaak immuunstèlsel zeen uters vatbaar veur sekóndaer (of opportunistische) infecties en 'n bepaoldje kómbinaasje van dees infecties wuuertj es 't syndroom AIDS gediffenieerdj.
HIV-infecties waere meistes door seksuelen ómgank euvergedrage. Me mót aevel opmirke det de ieëste patiënten in Afrika 't virus, det oearsprunkelik allein bie ape veurkoom, dinkelik dore vertaering van apevleis haet opgedaon.
Allewiel bestaon gein mediciene veur 't virus te genaeze. Toch haet de behanjeling van HIV-positieve patiënte mit 'n kómbinaasje van antiretroviraal middele häör laeveskwaliteit verbaeterdj en kan d'n aanvang van AIDS door bepaoldje middele waeren oetgestèldj.
AIDS woort in 1981 inne Vereinigdje Staote es 'n nuuj gekrenkdje geïdentificeerdj. Aanvenkelik deje veural homoseksueel manskaerele, drugsverslaafdje en patiënte mit hemofilie de gekrenkdje op.
AIDS sjaap groeate perblem in gebiede wo 'n kómbinaasje van bepaoldje factore optruuetj, wie de hantjering van seksualiteit es e taboe-óngerwirp womit luuj neet vriejelik óm mit wille gaon; zörgeloeasheid t'n opzich van seksuelen ómgank, mer ouch seksueel verdrökking van vrólje en minderheidsgruup, wie homosksuele, det aanleijing guuef toete aafwiezing van meugelike veiligheidsmaotregele (ónger anger veilige geslechsgemeinsjap en 't gebroek van condooms); prostitutie; väölvöljigen, anonieme seksuelen ómgank; ermooj; ónhygiënische toestenj en regeringe die neet euvere financieel middelen of politische wilskrach besjikke veur gesjikdje maotregele taenge de oetbreijing vanne gekrenkdje oet te veure.