Geis

Sjabloon:Wiu Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Begrip geist is een begrip woebei mieëstal de essentie va ing abstrakt begrip weëd bedoeld. 'n Geest kan 't dinkvermoage, de zeel va de miensj, of ing paranormaal versjiensel beteëkene. 't Idee d'r achter is dat ing geist de dieëper kèrn hat dan 't werkelige wat zich presenteët.

Geist in daaglig sjproak

Mieëstal weëd mit 't begrip geist 't miensjelig dinke en de zeel bedoeld. 't Betref dös de immeterieël versjieningsvórm va g'ne miensj. De geist kan 't dinkvermoage, de drifte of psychologische egesjappe va g'ne miensj, de wirkelige essentie va ing gedachte of bedoeling zien (Team spirit) of e filosofische benadering va de miensj zin. D'r guëf óch sjpreëkwöad mit 't begrip geist in de Hollendsje en Duutsje sjproak:

• De geest geven~ Doeëd/kepot goa;
• Het staat me helder voor geest~ Get nog hieël good herinnere;
• De geest is uit de fles ~ Als get sjeef goa;

Geist in 't gelouf

I 't christelig gelouf is de hieëlige Geist de indirekte onsjtoffelige aa-weëzigheed (die zich presenteët as duuf of vuërvlemke) God, anger gezeëd: de geest va God. De versjieningsvorm va de Hieëlige Geist is ing ongerdeel va de hieëlige dree-eenheed mit: God de Vader, God de Zoon (Jezus va Nazareth) en de hieëlige Geest. Dees versjieningsvorm va God is in 't Christendom d'r voar um de miensje óp aarde te herinnere aa-de ópsjtanding va Jezus, het sjeppe (va leëve in de miensj op aarde) en 't bekieëre va miensje tót God.

Geist as onsjtoffelig weze

D'r guëf óch zier auwe, meh sinds een poar tientalle joare populeëder konsepte uëver inne geest as paranormaal versjiensel. 't Gelouf dat inne miensj inne geist bezit, is zier aud en uëveral óp de welt bekank mit ing anger benoaming. Geiste zint neet altied miensjelig in de vólsgeluive, meh 't guëf óch netuurwezes en boaveneturlige wezes die geen sjtóffelige lichaam bezitte.

't Begrip geist in de filosofie

I de filosofie weëd mit 't begrip geist de essentie va de miensj bedoeld. De vroag: Wat is de miensj?, geëft diskussie uëver de aard va inne miensj. Bekanke dualiste wie de Franzuësisje filosoof Descartes zage dat de miensj besjteet oet twieë deele, namelig 't dinke (de geest als dinkvermoage en zeel) en de oetgebriedheed ('t meterieele, zichtbare va de miensj). Vroage die t'r bevestiging vuër dit theorie gesjteld weëd, is 't dinke zelf. Vuur dualiste is 't dinke bewies vuur 't besjtoa va de geest as ongerdeel va de miensj: Cogito ergo sum, ich dink, dös ich bin.

De filosofie va 't metrialisme besjrieëft de miensj as leëg bei geboarte, dös volges de metrialiste besjteet d'r geen zeel en inne geist. In 't metrielistische dinkbeeld weëd alles wat me zeet, herlieët tót 't meterie, in teëgesjtelling tót 't spiritisme. De persoeën is dös inkel 't lichaam en alles wat heë kreët.

Geist als begrip in de netuurwetesjap

Me sjpreëkt óch in de netuurwetesjap va inne geist wen ing bepoalde sjieëkóndige sjtóf doeër verhitting of verdamping entsjtoa. De geist va ammoniak is salmiak beivuurbeeld. Dees begrip kunt me truuk vinje in de alchemie, woebei va loeëd gold getrach woeëd te make (woebei góld dan de geist mót zin va loeëd).