Bekiek brón van Súdwest-Fryslân

{{dialek|Mestreechs}}
{{GemeinteNL
| naam = Súdwest-Fryslân
| vaan = [[Plaetje:Súdwest-Fryslân_vlag.svg|120px|Veendel vaan Súdwest-Fryslân]]
| waope = [[Plaetje:Sûdwest-Fryslân_wapen_nieuw.svg|100px|Waope vaan Súdwest-Fryslân (sinds 2012)]]
| locatie = [[Plaetje:NL_-_locator_map_municipality_code_GM1900_(2016).png|200px|Ligking vaan de gemeinte Súdwest-Fryslân in Friesland (veur de herindeiling vaan 2018).]]
| provincie = [[Friesland]]
| hoofplaats = [[Sneek]]
| börgemeister = [[Jannewietske de Vries]] <small>([[PvdA]])</small>
| lies = #Börgemeisters
| km2 = 841,56
| water = 381,92
| inwoeners = 89.666
| deechde = 195
}}
{{wrapper}}
[[Plaetje:Sneek, watergate.jpg|thumb|Sneek (Waterpoort)]]
|-
[[Plaetje:Hindeloopen gracht.JPG|thumb|Hindeloopen (linksachter de kèrk)]]
|-
[[Plaetje:Stadhuis Bolsward 01.JPG|thumb|Bolsward (Veurmaoleg raodhoes)]]
|-
[[Plaetje:Skutsje.jpg|thumb|Watersport: [[skûtsjesilen|Skûtsje]] bij de [[Fluessen]].]]
|}
'''Súdwest-Fryslân''' ([[Westerlauwers Fries|Fries]] veur ''Zuidwes-Friesland'') is 'n groete [[gemeinteleke herindeiling in Nederland|fusiegemeinte]] in 't weste vaan de [[Nederland]]se provincie [[Friesland]]. Ze is op 1 januari 2011 gevörmp oet [[Bolsward]], [[Sneek]], [[Nijefurd]], [[Wonseradeel]] en [[Wymbritseradeel]] en woort later nog twie kier oetgebreid. 't Oppervlak bedreug intusse mie es 841 km², boevaan 382 km² water; daomèt is 't ein vaan de groetste gemeintes van Nederland (es allein land tèlt is de [[Noordoospolder]] nog groeter). 't Aontal inwoeners ligk roond de 90.000; ze zien verspreid euver väöl tientalle kerne. Vaan die kerne heet allein Sneek e steidelek karakter; versjèllende aandere zien extreem klein. Ouch is 't platteland riek aon naobersjappe.

==Kerne==
De kerne vaan de gemeinte (de alternatief naome tösse häökskes bijgeveug; neet geneump es ze neet versjèlle vaan de Nederlandse) zien: [[Abbega]] (''Abbegea''), [[Allingawier]], [[Arum]], [[Blauwhuis]] (''Blauhûs''), [[Boazum]]* (''Bozum''), [[Bolsward]] (''Boalsert''), [[Britswert]]* (''Britswerd''), [[Burgwerd]] (''Burchwert''), [[Cornwerd]] (''Koarnwert''), [[Dedgum]] (''Dedzjum''), [[Deersum]] (''Dearsum''), [[Easterein]]* (''Oosterend''), [[Easterwierrum]]* (''Oosterwierum''), [[Exmorra]] (''Eksmoarre''), [[Ferwoude]] (''Ferwâlde''), [[Folsgare]] (''Folsgeare''), [[Gaast]], [[Gaastmeer]] (''De Gaastmar''), [[Gauw]] (''Gau''), [[Goënga]] (''Goaiïngea''), [[Greonterp]]<ref name=friesallein>Hei besteit geine Nederlandse naom veur</ref>, [[Hartwerd]] (''Hartwert''), [[Heeg]], [[It Heidenskip]]<ref name=friesallein/>, [[Hemelum]] (''Himmelum''), [[Hichtum]], [[Hieslum]], [[Hidaard]], [[Hindeloopen]] (''Hylpen''), [[Hinnaard]]* (''Hennaard''), [[Hommerts]] (''De Hommerts''), [[Idsegahuizum]] (''Skuzum''), [[Iens]] (''Edens''), [[IJlst]] (''Drylts''), [[Indijk]] (''Yndyk''), [[Itens]]*, [[Itzega]] (''Itzegea''), [[Jutrijp]] (''Jutryp''), [[Kimswerd]] (''Kimswert''), [[Koudum]], [[Koufurderrige]], [[Kûbaard]]* (''Kubaard''), [[Loënga]] (''Loaiïngea''), [[Lollum]], [[Longerhouw]] (''Longerhou''), [[Lytsewierrum]] (''Lutkewierum''), [[Makkum]], [[Molkwerum]] (''Molkwar''), [[Nijhuizum]] (''Nijhuzum''), [[Nijland]] (''Nijlân''), [[Offingawier]] (''Offenwier''), [[Oosthem]] (''Easthim''), [[Oppenhuizen]] (''Toppenhuzen''), [[Oudega]] (''Aldegea''), [[Parrega]] (''Parregea''), [[Piaam]], [[Pingjum]] (''Penjum''), [[Poppingawier]] (''Poppenwier''), [[Rauwerd]] (''Raerd''), [[Reahûs]]* (''Roodhuis''), [[Rien]], [[Sandfirden]] (''Sânfurd''), [[Scharnegoutum]] (''Skearnegoutum''), [[Schettens]] (''Skettens''), [[Schraard]] (''Skraard''), [[Sijbrandaburen]] (''Sibrandabuorren''), [[Smallebrugge]] (''Smelbrêge''), [[Sneek]] (''Snits''), [[Stavoren]] (''Starum''), [[Terzool]] (''Tersoal''), [[Tirns]] (''Turns''), [[Tjalhuizum]] (''Tsjalhuzum''), [[Tjerkwerd]] (''Tsjerkwert''), [[Uiterwellinga]] (''Twellingea''), [[Waaksens]]* (''Waaxens''), [[Warns]], [[Westhem]] (''Westhim''), [[Witmarsum]] (''Wytmarsum''), [[Wiuwert]]* (''Wieuwerd''), [[Wolsum]], [[Wons]] (''Wûns''), [[Wommels]]*, [[Workum]] (''Warkum''), [[Woudsend]] (''Wâldsein''), [[Ysbrechtum]]<ref>Hei is de Friese naom officieel</ref>, en [[Zurich (Friesland)|Zurich]] (''Surch'').

In gein vaan de vief stiechtende gemeintes waore de Friese naome officieel; in de nui gemeinte zien de Nederlandse naome veurluipeg ouch de officiele. De Friese plaotsnaome waore wel officieel in Boarnsterhim, boe in 2014 e stök vaan nao Súdwest-Fryslân góng, en in Littenseradiel, wat in 2018 'tzelfde lot oondergóng. De plaotse in de lèste gemeinte stoon hei nog mèt hun Friese naome; ze zien veur de dudelekheid mèt e stereke aongegeve.

Hoofplaots is Sneek; 't gief ouch hölpsecretariaote in Bolsward en Workum.<ref>[http://www.gemeentesudwestfryslan.nl/index.php?mediumid=7&pagid=545]</ref>

==Vörming==
In Friesland zien tot noe touw [[Lies vaan geweze gemeintes in Friesland|neet väöl herindeilinge]] gewees, umtot 't bestuur ummer al relatief groetsjaoleg waor opgezat. Tot [[1984]] bleef dit de provincie zelfs gans bespaord. Veer vaan de vief gemeintes bestoonte al in de [[middeliewe]] es ein vaan de èlf stei of derteg grietenije, al woort Wymbritseradeel in 1984 wel oetgebreid mèt IJlst en e stök vaan [[Doniawier]] (in dat jaor, wie IJlst, opgeheve es gemeinte). Allein Nijefurd bestoont nog neet zoe laank: dat woort, ouch al in 1984, gevörmp oet [[Hemelumer Oldeferd]], Hindeloopen, Stavoren en Workum.

Toch greujde in de jaore '00 't geveul tot versjèllende gemeintes te klein woorte veur de hun opgelagde bestuurstake. Väöl plattelandsgemeintes in Noord-Nederland höbbe te make mèt leegloup en vergriezing, zoetot de leefbaarheid achteroet geit. Ouch höbbe gemeintes mier take die vreuger bij de provincie laoge. Daorum beslote de vief gemeintes - [[Gaasterland-Sloten]] waor ouch betrokke meh zaog devaan aof - in groete mierderheid (95% vaan de raodsleje) tot de nui moonstergemeinte. Aonvenkelek gaof 't väöl protes vaan bewoeners, die zich vereinegde in 't platform ''Fanûnderop''; later evels bleek de tegestand mèt te valle: 54% waor veur de herindeiling. Die vaan Sneek waore wel enthousiaster es die vaan 't platteland.<ref>http://www.lc.nl/nieuws/regio/article5699465.ece/Vooral-Sneek-voor-fusie-Zuidwesthoek-</ref> Wie in 2010 't kabinèt veel, verklaorde de [[Twiede Kamer]] de fusie neet controversieel, zoetot ze zoonder bezwoer per 2011 kós doorgoon.

Tege de naom is ouch bezwoer gemaak. Alleriers door de gemeintes oet [[Wesfriesland]] (provincie [[Noord-Holland]]): umtot ''Wes-Friesland'' de historische naom is veur 'n regio westelek vaan de provincie Friesland, voonte ze tot 'n gemeinte in Friesland neet ''Zuidwes-Friesland'' kós heite. Sommege bewoeners dachte dao ouch zoe euver en sloge de naom ''Súdwestergoa'' veur, nao de aw striek [[Westergo]]. Ouch klopde de oersprunkeleke sjriefwijs ''Súdwest Fryslân'' neet: de naom zouw de naom volges de Friese taolnorme (zjus wie de Nederlandse) e striepke mote höbbe (''Súdwest-Fryslân'').<ref>F.B. Dijkstra, ''Stavering''. Leeuwarden 2003</ref> De gemeintes hadde de naom evels al vasgestèld en bij de instèlling vaan de gemeinte op 1 januari woort de oersprunkeleke sjriefwijs aongehawwe. In miert besloot me dees vergissing toch trök te drejje.<ref name=streepje>[http://www.gemeentesudwestfryslan.nl/document.php?m=13&fileid=13563&f=5042c09632396a687e2844c699c90e44&attachment=&c=0 Gemeente Súdwest-Fryslân - Súdwest Fryslân heeft een streepje voor]</ref>

In [[2014]] woort de gemeinte nog wijer oetgebreid mèt e stök vaan de toen opgelufde gemeinte [[Boarnsterhim]]. In [[2018]] kaom ouch nog e stök vaan [[Littenseradiel]] (ouch dat jaor opgeluf) bij Súdwest-Fryslân.

==Börgemeisters==
Súdwest-Fryslân heet tot nog touw de volgende börgemeisters gehad:

{| class=wikitable
|-
! Tied !! Naom !! Partij !! Opmerking
|-
| 1 jannewarie 2011 - 31 december 2017 || [[Haijo Apotheker]] || [[D66]] || Daoveur börgemeister vaan [[Sneek]]. 't Ierste jaor woernummend.
|-
| 1 jannewarie 2018 - 26 september 2018 || [[Magda Berndsen]] || D66 || woernummend
|-
| 27 september 2018 - || [[Jannewietske de Vries]] || [[PvdA]] ||
|}

==Taol en cultuur==
De gemeinte is taolkundeg, cultureel en landsjappelek hendeg divers. Zoe umvat ze zès vaan de èlf Friese stei (Bolsward, Hindeloopen, IJlst, Sneek, Stavoren en Workum).

Op häör groondgebeed trèffe ziech twie Friese hoofdialekte: 't [[Kleifries]] in 't noorde, 't [[Zuidweshooks]] in 't zuie. Hindeloopen heet e gans eige, awwerwèts dialek ('t [[Hindeloopers]]). In Bolsward, Sneek en Stavoren huurt me [[Stadsfries]] praote (e creoolechteg Nederlands dialek). Zjus wie bij drei vaan de vief  aw gemeintes is d'n officiële gemeintenaom Fries (N.B.: Wonseradeel en Wymbritseradeel hètde feitelek ''Wûnseradiel'' en ''Wymbritseradiel'') meh wie in alle vief gemeintes drage de kerne veurluipeg Nederlandse naome. De gemeintewebsite beit (nog) gein deenste in 't Fries aon; me zeet wel de intentie te höbbe um e 'progressief' en 'ambitieus' taolbeleid te veure.<ref>https://web.archive.org/web/20120210072906/http://www.fusiesudwestfryslan.nl/?pid=2&spid=89</ref> De plaotsnaome blieve evels veurluipeg officieel Nederlands, zoetot 't Nederlands op de twietaolege sjèldsjes bovenaon kump.<ref name=streepje/>

De gemeinte heet väöl vaan de Friese mere en kenale binne häör grenze en beit väöl meugelekheid veur water- en iessport ([[Èlfsteidetoch]]).

==Externe link==
* [http://www.gemeentesudwestfryslan.nl/ Website vaan de gemeinte]

==Vootnote==
<references/>

{{GemeintesFrieslandj}}

[[Categorie:Súdwest-Fryslân|*]]