Rugby union
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Rugby union is ein vaan de twie soorte rugby (d'n aandere is rugby league). 't Is wereldwied veeroet de populairste; daorum steit de sport algemein bekind es 'rugby' tout court. 't Is 'ne balsport dee mèt twie teams vaan vieftien weurt gespäöld. De sport is oontstande oet 'ne vreuge vörm vaan voetbal, meh versjèlt dao allewijl sterk vaan: zoe is de bal neet roond meh ovaol, weurt veural mèt de han gespäöld (en minder mèt de veuj) en stoon de regele intensief liefelek contak touw (scrum, tackle). Punte weure gescoord door de bal reglemintair bij de achterlijn te kriege (try, vief punte) of door de bal tösse de paole en bove de lat vaan d'n aander zie doel te stampe; dit lèste kin oet veldspeul (dropgoal, drei punte), oet 'n penantie (drei punte) en mèt 'nen tramp nao 'nen try (conversie, twie punte).
De sport oontstoont volgens de euverlievering in 1823 in 't pläötske Rugby en woort veur 't iers vasgelag in 1845. In 1895 voont de splitsing mèt rugby league plaots; in 't erm noorde vaan Ingeland wouwe de speulers betaold weure, wat me in 't zuie neet wouw. Rugby union zouw nog hoonderd jaor laank 'nen amateursport blieve. Allewijl is de sport 't populairste in Zuid-Ingeland, Sjotland, Wales en Ierland (noord en zuid), Zuid-Afrika (vaanajds veural bij de blaanke bevolking), Australië (veural 't ooste vaan 't land), Nui-Zieland, Fraankriek (veural 't zuie), Italië en Argentinië. Vrouwerugby weurt spaorzaom gespäöld, meh wel ummer mie. In Nederland en 't Belsj weurt de sport neet al te väöl gespäöld.
't Gief nog 'ne variant mèt de naom rugby sevens, dee door teams vaan zeve weurt gespäöld. Deze sport is sinds 2016 Olympisch. Ieder stoont gewoen rugby al tösse 1900 en 1924 op 't program vaan de Speule. E Wereldkampioensjap rugby gief 't sinds 1987; 't weurt sindsdeen alle veer jaor gehawwe.
Verwante speule, die väöl vaan hun regele bij 't rugby höbbe geliend, zien Australisch voetbal en Amerikaans voetbal.