Proton
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E proton is e subatomair deilke mit positieve lektriklajing. De meiste atoame (mit oetzunjer van waterstof det slechs oet ei proton besteit) höbbe 'n atoamkaen mit neutrone en protone die biejein waere gehaoje door sterke atoamkraf. 't Aantaal protone van de kaen bestump de sjemische eigesjappe van 't atoam en welch sjemisch element det 't is.
E proton haet 'n rösmassa van 1,6726231×10-27 kg. Daomit is 't óngevièr 1800 kièr zwaorder es 'n elektron.
Protone waere geklassificeerdj es baryone en bestaont op häör beurt weer oet twieë oet drie quarks: twieë upquarks en einen downquark. Dees waere biejein gehaoje door gluone, de draegers van de sterke atoamkraf.
Ómdet lektromagnetische kraf väöl sterker is es zwaordjekraf mót 't aantaal protone in 't hièlal geliek zeen aan 't aantaal elektrone. Waar det neet den zów de netto aafstoating door 't euversjaot aan positieve of negatieve lajing (aafhenkelik of de protone of elektrone zówwe dominere) e mirkbaar effèk höbbe op de oetdiejing van 't hièlal en op alle materie ónger invlood van zwaordjekraf (wie planete en sterre).
| Fysische deilkes | |
|---|---|
| Atomair deilkes: | Molecuul ∙ Atoom ∙ Ion |
| Subatomair deilkes: | Nucleon ∙ Atoomkaer |
| Bosone: | Foton ∙ Gluon ∙ W-boson ∙ Z-boson ∙ Higgsboson ∙ Graviton ∙ Kaön ∙ Pion ∙ Meson |
| Fermione: | Quark ∙ Lepton ∙ Neutrino ∙ Elektron ∙ Positron ∙ Muon ∙ Tau ∙ Proton ∙ Neutron ∙ Baryon |