Bekiek brón van Oekraïne

{{dialek|Mestreechs}}
{{landjtabel|
| naomlandj = Oekraïne
| vlag = [[Plaetje:Flag of Ukraine.svg|120px|Vlag van Oekraïne]]
| waope = [[Plaetje:Coat of arms of Ukraine.svg|120px|Waope van Oekraïne]]
| lokasie = [[Plaetje:Europe-Ukraine.svg|250px|Lokasie van Oekraïne]]
| taole = [[Oekraïens]]
| hoofstad = [[Kiev]] (Kyjiv)
| staotsvörm = [[Rippubliek]]
| staotshoof = [[Volodymyr Zelensky]]
| lies = Lies vaan presidente vaan Oekraïne
| titelhoofregering = Premier | naomhoofregering = [[Denys Shmyhal]] (Денис Шмигаль)
| km2 = 603.700 | pctwater = -
| inwoeners = 44,4 miljoen (2015)| deechde = 73,8
| munteinheid = [[Hryvna]] | valutacode = UKH
| tiedzaone = +2
| fiesdaag = [[24 januari]]
| vouksleed = [[Sjtsje ne vmerla Oekrajniny]]
| tld = uk | landjcode = UKR | tillefoon = 380
}}

'''(De) Oekraïne''' is 'n rippubliek in Oos-[[Europa]]. 't Land grèns aon [[Wit-Rusland]], [[Pole]], [[Slowakieë|Slowakije]], [[Hongarieë|Hongarije]], [[Roemenië]], [[Moldavië]] en [[Rusland]] en ligk aon de [[Zwarte Zie]]. De reviere de [[Dnjepr]] en de [[Dnjestr]] loupe dedoor. Hoofstad is [[Kiev]] (Kyjiv), aander veurnaom stei zien [[Charkiv]], [[Dnipro (stad)|Dnipro]], [[Donjetsk]], [[Lviv]] en [[Odessa]] (Odesa). In 't zuie ligk 't sjiereiland de [[Krim]].

De Oekraïne oontstoont es staotkundege einheid in de Sovjet-Unie, boe 't ein vaan de rippublieke vaan woort, en woort in 1991 es ein vaan de lèste Sovjetstaote oonaofhenkelek. In 2022 begós Rusland 'n invasie vaan de Oekraïne, mèt es klaorbliekelek doel e [[marionètterezjiem]] in te stèlle. Dit land claimp intösse groete deile vaan de Oekraïne, boe-oonder de Krim wat 't in 2014 al annexeerde.

== Bestuurleke indeiling ==
De Oekraïne besteit oet veerentwinteg [[oblast]]e (provincies), twie stadsprovincies (mèt e stereke aongegeve) en ein otonoom rippebliek, de Krim.

{| border=0
|- valign=top
|
* [[Tsjerkasy (oblast)|Tsjerkasy]]
* [[Tsjernihiv (oblast)|Tsjernihiv]]
* [[Tsjernivtsi (oblast)|Tsjernivtsi]]
* [[Dnipro (oblast)|Dnipro]]
* [[Donjetsk (oblast)|Donjetsk]]
* [[Ivano-Frankivsk]]
* [[Charkiv (oblast)|Charkiv]]
* [[Cherson (oblast)|Cherson]]
* [[Chmelnytskyj (oblast)|Chmelnytskyj]]
* [[Kirovohrad (oblast)|Kirovohrad]]
* [[Kiev]] *
* [[Kiev (oblas)]]
* [[Loehansk (oblast)|Loehansk]]
* [[Lviv (oblast)|Lviv]]
|
* [[Mykolajiv (oblast)|Mykolajiv]]
* [[Odessa (oblast)|Odessa]]
* [[Poltava (oblast)|Poltava]]
* De [[Krim]]
* [[Rivne (oblast)|Rivne]]
* [[Sevastopol]] *
* [[Soemy (oblast)|Soemy]]
* [[Ternopil (oblast)|Ternopil]]
* [[Vinnyts'ja (oblast)|Vinnyts'ja]]
* [[Volyn (oblast)|Volyn]]
* [[Zakarpatja (oblast)|Zakarpatja]]
* [[Zaporizjzjia (oblast)|Zaporizjzjia]]
* [[Zjytomyr (oblast)|Zjytomyr]]
|}

== Taole ==
Officieel taol is 't Oekraïens, 'n [[Slavische taole|Oos-Slavische taol]] ing verwant aon 't [[Russisch]] en [[Wit-Russisch]]. 't Russisch weurt evels hiel väöl gebruuk. Um te beginne is de mierderheid vaan de Krim etnisch Russisch; hei had 't Oekraïens ouch veur 2014 mer 'n marginaol positie. In 't ooste vaan 't land, in 't [[Donbassin]], zien door de jaore heer ouch väöl Russe koume woene. De umgaankstaol is dao 't Russisch; de mieste etnische Oekraïeners spreke dat dao ouch. Wijer heet 't Russisch in 't zuie vaan 't land (beveurbeeld in Odessa) 'n groete positie; 't Oekraïens huurt me dao veural op 't platteland. In wat euverblijf, 't midde en weste vaan 't land, euverheers de Oekraïense taol wel. In 't noorde huurt me dialekte spreke die gestiedeg euvergoon in 't Wit-Russisch, dewijl de noodwesteleke dialekte, ''[[Roetheens]]'' of ''[[Rusyn]]'' geneump, soms es apaarte taol weure gezeen.

'n Gans aander taol is 't [[Krimtataars]], door 'n minderheid op de Krim gesproke; dit is 't [[Turkse taole|Turkse taol]]. Ouch vaan 't [[Gagaoezisch]], 'n aander Turkse taol, gief 't in de Oekraïne sprekers.

== Historie ==
In de aajdheid woort 't land door de [[Scyte]] bewoend. Later vörmde de Oekraïne 't middelpunt vaan de ierste Oos-Slavische staot, Roes, die Kiev es hoofstad had. Dees staot woort geregeerd door de [[Roerik-dynastie]].

In de [[zevenden iew]] woort 't ooste vaan 't land door 't [[Chazare]]riek bezat. Kiev waor in deen tied ein vaan de belaankriekste stei in Oos-Europa. Oet d'n [[èlfden iew]] dateert de term ''Oekraïne'', wat grensland beteikent.

Tijens de [[Mongolië|Mongoolse]] invasie vaan 't [[Riek van de Gouwe Horde]] verzwakde 't Kiev-Russisch riek. In de [[veertienden iew]] kaom 't gebeed in [[Pole|Poolse]] han; de Roerik-dynastie verplaotsde häör residentie nao [[Nizjnij-Novgorod]], later nao [[Moskou]]. Daomèt kaom 't middelpunt vaan Rusland veurgood boete de Oekraïne te ligke.

In de [[zeventienden iew]] woort 't [[Kozakkehetmanaat]] gestiech, 'ne vrijstaot dee ziech vaan de [[Pools-Litouws Gemeinebès|Poolse euverheersing]] wouw bevrije. Mèt de [[Poolse deilinge]] in d'n [[achtienden iew]] kaom 't gebeed gestiedeg in Russische en [[Oosteriek]]se han.

In [[1918]] perbeerde 't land, of e deil devaan, ziech vaan Rusland aof te sjeie; oeteindelek kraog de [[USSR]] 't land in [[1922]] oonder controle, boenao 't de ''Oekraïense SSR'' góng vörme. Door de val vaan de [[Donaumonarchie]] lökden 't ouch de Oekraïenstaolege deile vaan dat wereldriek bij de Oekraïense SSR te veuge. In [[1954]] droog [[Nikita Chroesjtsjov]] de Krim aon de Oekraïne euver, wat nao de ónaofhenkelekheid vaan de Oekraïne veur probleme zouw zörge. In [[1986]] voltrok ziech in 't land ein vaan de groetste [[milieuramp]]e oet de historie: de [[kerncentrale]] in [[Tsjernobyl]] explodeerde en lag 't openbaar leve, teminste de landbouw, in gans Europa tijdelek stèl. 

In [[1991]] verklaorde 't land ziech oonaofhenkelek; door drök oet Moskou evels wis 't op Rusland geriech bevolkingsdeil de mach jaore te behawwe. In [[2004]], wie de Rusland-gezinde kandidaat [[Viktor Janoekovitsj]] de verkezinge won, kaome väöl etnische Oekraïners in opstand, boenao de verkezinge euvergedoon móste weure, deeskier mèt internationaal woerneumers. Noe won d'n etnisch-Oekraïense kandidaat [[Viktor Joesjtsjenko]]. Wie dee geïnaugureerd woort begós heer 'n polletiek die ziech naodrökkelek op 't weste riechde, zoonder gaans mèt Rusland te breke. De spanninge tösse de bei bevolkingsgróppe verdwene evels neet. Ouch de [[corruptie]] bleef 'n oonverminderd probleem. In 2010 woort Janoekovitsj president, wat ouch weer tot e mie Ruslandgeriech beleid leide. De bom barsde wie ind 2013 de president oonder Russischen drök besloot e contrak mèt de EU neet te teikene. In Kiev braok 'ne volksopstand oet, dee leide tot 't aofzètte vaan Janoekovitsj.

Noe waor 't de Russische bevolking die ziech gemarginaliseerd voolt. Gesteund door de expansionistische politiek vaan de Russische president [[Vladimir Poetin]] sjeide de Krim ziech in [[2014]] aof um ziech bij Rusland te veuge, dewijl in 't ooste twie opstendege rippublieke, indirek door Rusland gesteund, 't opnaome tegen 't Oekraïens leger.

Ach jaor laank bleef de status quo in stand, tot Rusland ind fibberwarie [[2022]] 't land [[kreeg i g'n Oekraïne|binneveel]]. De operatie begós mèt 't erkinne vaan de aofgesjeie 'rippublieke' [[Volksrippubliek Donetsk|Donetsk]] en [[Volksrippubliek Loehansk|Loehansk]] en woort twie daog later door 'n groete invasie en besjetinge gevolg. [[Kreeg i g'n Oekraïne|Dezen oorlog]], dee in Rusland zelf mèt väöl propaganda samegóng, woort veural in 't weste sjerp veroerdeild en gevolg door zwoer politieke en economische sancties, zeker naotot Rusland ummer extremer geweld góng gebruke. Nao aonvenkeleke successe stagneerde de invasie en volgde zelfs succesvol Oekraïense tegeoffensieve. De [[NAVO]] heet ziech allewijl (augustus 2023) nog neet direk in d'n oorlog gemingk meh wel naodrökkeleke steun verliend aon 't Oekraïens leger. Heimèt heet d'n oorlog deils 't karakter vaan [[oorlog bij volmach]] gekrege.

{{Europa}}

[[Categorie:Oekraïne| ]]