Kesjteël van Gäöl

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Gäöls, es te dit dialek sjpriks.

Kesjtièl Gäöl ligk in de komp van 't gelieknamige dörp Gäöl dat 'n deil vörmp van de Nederlands Limburgse gemeinte Maersje.

Besjrieving van 't kesjtièl

't Hujige kesjtièl is ein voorburch van 't veurmalige 17e-ieëwse kesjtièl dat in 1847 woort aafgebraoke. 't L-vörmige geboew is 'n gehieël omgracht, witgepleisterd hoes mèt 'n rechhokige bènneplaats. De toegank tot 't kesjtièl aan de weszie is via 'n paortgeboew, bereikbaar euver 'n baogebrök euver de grach. In de wesgevel bevundj zich ein sjeetgaat, es ènnige van mieërere angere euvergebleve nao 't aanbrènge van vinsters in 1865. Aan de euverzie van de waeg bevènje zich taegeneuver de toegangsbrök ènnige 18e-ieëwse hègkpielers. 't Interieur van 't kesjtièl sjtamt oet 1915 nao 'n herinrichting door W. Sprenger en haet drie in fragmente oetgeveurde sjouwe.

Gesjiedenis en bewoners

In de neugende ieëw veel Gäöl ónger de hieërsjappij van de abdij van Corneli-Munster bie Aoke. Dees waas verkrege van de Duutsje keizer. Door verèrming van de abdij kaom 't landj van Gäöl in 1357 noadgedwónge in bezit van de hieëre van Valkeberg. In de 13e-ieëw, tiedes de hieërsjappij van de beruchte Walram de Rossige van Valkeberg en ziene opvolger Reinald van Valkeberg, woorte dees hieëre verdreve door de Hertog van Brabant. Hunne burcht woort platgebrènd en hun Gäölse bezittinge woorte geconfisqueerd. In 1560 woorte dees Gäölse bezittinge door Karel V verpandj aan Coenraet van Gavere, hieër van Aelse.

In 1594 gólj graaf Wolter Hoen, hieër van Hoensbroeck en neef van Conrad van Gavere ’t kesjtièl van de femielie van Gavere. Wolter Hoen, sinds 1585 getrouwd mèt Ursula Schetz van Grobbendonck, neumpde zich veurtaan "graaf van Hoensbroeck en Geul". De femielie Hoen waas erg gecharmeerd van de plek aan de Maas en leet 'r daoróm, waarsjienlik es vervanging van ein besjtaonde aw burcht, 'n fraai kesjtièl boewe. Achtereinvolges woorte Conrad-Ulrich van Hoensbroeck-Geul, Wolter Frans van Hoensbroeck-Geul en Philip Willem van Hoensbroeck-Geul de eigenaere van 't kesjtièl.

Conrad-Ulrich herboewde in 1626 mèt zie vader de vervalle kirk van Gäöl. In dees kirk woort 'nne grafkelder veur de femielie aangebrach.

Philip Willem verruulde zien sjtamsjlot in Hónsjbrook nao zien huwelijk mèt Anna Bernardina van Limburg-Bronckhorst-Styrom, barones van Steffesweert, veur 't kesjtièl in Gäöl. Hiedoor woort Gäöl tot graafsjap verheve.

Herman Otto, zoon van Philip Willem, waas de lètste mannelike Van Hoensbroeck dae 't kesjtièl Gäöl bewoonde. Oet zien huwelijk mèt Anna Maria Juliana Felicitas van Prevel tot Bettenbourg woort sjlechs ein kèndj gebaore, ein dochter Anna Maria Bernardina Apollonia Philippa geneump. Zie trouwde in 1748 mèt Frans-Xavier von Hohenzollern-Hechingen, femielie van de latere Duutsje keizers, womit de haogere adel op 't kesjtièl zien intreje deeg. Frans-Xavier overleej in 1765 es luitenant-generaal in Oasteriekse deenst. Zien weduwe overleej in 1798 in Gäöl op 70-jaorige laeftied. Zie woort in sjtilte en zónger plechtighede veur de kirkdeur begrave ómdat de kirk door de Franse waas geslaote en verzegeld.

Felicitas von Hohenzollern, ein van häör veer kènjer, trouwde mèt graaf Maximiliaan Hendrik Laurens van Hoen tot Neufchateau. Zie krege drie kènjer, alle drie dochters. De awste trouwde mèt Ladislav de Villers-Masbourg d'Eclaye van Schaloen, de jóngste bleef ongetrouwd. Theresia, de tweide dochter, trouwde mèt de graaf de Hamal. Dit echpaar verbleef op kesjtièl Gäöl tot 1842. In dat jaor verkoch de Hamal 't kesjtièl aan de Belsje graaf Emile Eésirë Antoine d'Oultremont de Wasufee. Op las van deze nuuje eigenaar woort 't hoofgeboew van 't kesjtièl in 1847 aafgebraoke en gans gesjloop. De sjtein en 't houtwerk woorte publiek verkoch en mèt de ónbruukbare materiale en 't aafval woorte de grachte en vievers gevöld. Wat restte ware de sjteine brök mèt 't paortgeboew, de sjtallinge, remise en bergplaatse. De kosbare meubelsjtökke, servieze en anger waertvol sjtökke woorte door d'Oultremont aafgeveurd nao zien weuning in Brussel of publiekelik verkoch. De euvergebleve geboewe woorte es woning ingerich en jaorelang bewoond door rentmeester en teves burgemeister Gäöl, Vijgen, en later door de dochter van d'Oultremont die trouwde mèt baron Van der Linden d'Hoogvorst. In 1903 verkochte zie 't kesjtièl, dat dae naam in hun oage neet waardig waas, mèt aanhorighede, landerieje, bosje en beemden aan Paul Brouwers van Klein-Vaeshaertelt, dae 't later es huwelijkscadeau aan zien dochter naoleet. Dees dochter trouwde in 1915 mèt graaf Alfons van Afferden oet Remunj. 't Echpaar leet ènnige belangrieke verboewinge en verfraaijinge oetveure. In 1916 woort van Afferden beneump tot burgemeister van Gäöl, ein ambt dat hae vieërtig jaor beklieëjde. Zien kleindochter, jónkvrouw Ariane van Rijckevorsel, getrouwd Tonino, is de hujige bewoonster van 't kesjtièlke dat de sfeer van weleer, van grave, prinse, prinsesse en baronne nog sjteeds oetstraolt.

Bron

"Uit Geul's verleden" door Aug. C. Kengen, 1926.
Vertaling van oet Wiki nl.