Bekiek brón van Gróndwet

{{dialek|Nuts}}
In 't [[sjtaatsrech]] is 'n '''constitutie''' de gróndsjlaag van 'n sjtaat. Dees is dèks, meh neet ummer, vasgelag in 'n '''gróndwet''', e document woeë-in de [[grondrechte]] en/of de wirking van 't politieke sjtèlsel in e bepaald landj besjreve sjtunt.

Constituties variëre van land tot land, al zint d'r toch inkel vriewaal universeel kinmerke. Constituties reigele de organisatie van de [[euverheid]], ze zigke bevuurbeeld of 't 'n parlementair of 'n presidentieel systeem is, welk mechanisme de [[wètgaevende mach]] haat óm de [[oetveurende mach]] te controliere, wat de rol is van de [[rechterlike mach]] en op welke meneer de mach verdeild is tösje de nationaal regiering en de lokaal organe. Ze vermèlde traditioneel ouch 'n aantal rechte, die in sómmige gevalle neet ech dudelik zin (zoeë-as "'t rech op wèrk").

== Nederland ==

De Hóllesje gróndwèt haat dan noch 't speciaal veurbehoud dat 'ne rèchter neet maog beoerdeile óf de wètte en verdrage mèt de gróndwèt in euvereinsjtumming zeen. Dit is angesj es in gróndwètte van anger leng, zoeë-wie [[Duutsjland]], [[Belsj]] of de [[Verenigde Sjtate]], umdat 't effectief betekent dat de wètgaever zelf - en neet de rechter - bepaalt of de wèt waal of neet euvereinsjtump mit de Grondwèt. Saer [[Fortuin]] is dit gegaeve oonderwaerp va parlemair discussie. In 2008 is de VVD, 't CDA en de Christen Unie taege 'n verendering van dat artikel in de groondwèt. Groen Links, SP en de PvdA zeunt daovör. De rechter maog de wèt nao Nederlands sjtaatsrech waal toetse aan 't [[Europees Verdraag väor de Rechte van de Miens|Europees Verdraag veur de Rechte van de Miens]]. Dees toetsing haet in de Nederlandse rechtsorde veur e belangriek deil de functie van toetsing aan de Grondwèt euvergenomme.

== Belsj ==
Öp 't Belsj werre b.v [[Vlaandere|Vlamsje]] decrete en [[Róndsjtuurbreef|richtlijne]] getoetst an de gróndwèt dör de [[Vlaandere|Nederlandstalige]] Kamer van d'r [[Raod van Sjtate]]. De Franstalige [[Voerkwestie|Voerenaere]] besjoewe die Kamer es [[polletiek]] beneumd, vermits ze de Vlamsje interpretatie van de federaal wètte óp de [[facilitète]] es oonoetgesjpraoëke richtlijn hanteert in häör [[arrest]]e.


Vriewaal alle [[democratie|democratieë]] höbbe 'n gróndwèt. E veurbeild van 'n land zonger gróndwet is 't [[Vereinig Keuninkriek|Vereinig Kuëninkriek]]. De gróndwèt wuurt vasgesjtèld doer de gróndwètgaever. Dèks is dit de gewoeëne wètgaever, dae 'n  sjpeciaal procedure volg (bevuurbeeld mieërder laezinge en 'n gekwalificeerde mieëderheid nuuëdig). In 'n aantal leng besjteet d'r 'n referendum vuur 't verangere van de gróndwèt. In anger leng is 'n twieëde goodkäöring van twieëderde of de hèlf van de mieërderheid nuuëdig. Daodoer kint 'n verangeringssproces jaorelank doere. Op 't [[Belsj]] is 'n twieëderde mieërderheid nuëdig in 't federaal parlement um de gróndwèt, woeë-ónger ouch de taalwètte valle, te verendere.

<!--
== Zie ook ==
* [[Amerikaanse Grondwet]]
* [[Belgische Grondwet]]
* [[Britse Grondwet]]
* [[Duitse Grondwet]]
* [[Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa]]
* [[Finse Grondwet]]
* [[Franse Grondwet]]
* [[Italiaanse Grondwet]]
* [[Mexicaanse Grondwet]]
* [[Nederlandse Grondwet]]
* [[Noorse Grondwet]]
* [[Spaanse Grondwet]]
* [[Zweedse Grondwet]]
-->

[[Categorie:Wètte]]