Bekiek brón van Dörp

{{dialek|Mestreechs}}
[[Plaetje:Herstappe_lucht_1.jpg|thumb|'t Dörp [[Herstappe]].]]
E '''dörp''' is de verzaomelnaom veur versjèllende type vaan woenplaotse, die in princiep op 't platteland vint. Dörper versjèlle vaan verspreide bewoening door de concentratie in 'n kóm, vaan [[gehuch]]ter door de presintie vaan 'n kèrk en/of sjaol en vaan [[stad|stei]] door de aofwezegheid vaan [[stadsrechte]], aoneingeslote bebouwing of ander kinmerke die groete plaotse karakterisere.

== Definitieprobleme bij groete dörper ==
Bereik e dörp e zeker aontal inwoeners (beveurbeeld 5.000 of 10.000) daan geit me sóms spreke vaan 'n stad of vaan e [[vlek]]. In de twintegste iew is dit in de westerse wereld väöl goon veurkoume. In len die 't begrip ''stad'' neet (mie) in hun constitutie höbbe stoon, wie [[Nederland]], weure de terme ''stad'' en ''dörp'' meistal los-eweg op basis vaan 't aontal inwoeners gebruuk. 'n Plaots wie [[Heële|Heerle]], in hoonderd jaor vaan 6.000 nao haos 100.000 inwoeners gegreujd, gelt daobij dèks es stad, dewijl beveurbeeld [[Haors]], mèt mie es 10.000 inwoeners nao de maote vaan vreuger toch zeker sterk versteidelek, e dörp geneump weurt. Um de controvers te vermije grip me sóms nao de algemein term ''plaots''. In len die de term ''stad'' wel op officieel nivo nog gebruke, wie 't [[Belsj]], kin me verwieze nao de terminologie. Zoe is [[Genk]], aajdtijs e dörp, later 'n kojlbouwplaots, sinds [[2000]] officieel 'n stad. E dörp kin ouch versteideleke door de kortbijheid vaan 'n (echte) stad, en daobij tot stadswiek weure ([[Amie]] en [[Hier]] veur [[Mestreech]]), of tot [[veurstad]] ([[Rijswijk]] en [[Leidschendam-Voorburg|Voorburg]] veur [[D'n Haog]]).

== Sociologische aspekte vaan e dörp ==
Traditioneel höbbe de dörper de [[primaire sector]] es veurnaomste bestoonsmiddel; dit is ouch de reje vaan hunne kleinen umvaank. De natuur is bestoonsmiddel en werkterrein en moot daorum neet wied vaan de woenplaots eweg ligke. De meiste dörper höbbe 'n landbouwcultuur, is 't ouch akkerbouw, veehawwerij of tuinbouw. Plaotse aon [[zie]] hawwe ziech gewuunlik mèt [[vèsserij]] bezeg; door dees aofhenkelekheid vaan de natuur weure ze gemekelek in economische crises gestort (meh evegaw weer in veurspood). Dörper leve traditioneel in betrèkkeleke isolatie, al is dit in modern tije sterk verminderd en waore ze veur hunnen aofzèt (verkoup vaan landbouw- en vèsserijprodukte) wel aofhenkelek vaan stei. Neet weineg kump 't veur tot naoberdörper mètein in antagonisme leve.

Es de veuroetziechte in e dörp negatief zien tr1ek de bevolking dèks eweg nao de stei. Dit is de aofgeloupe 200 jaor väöl veurgekoume in Wes-Europa. Soms leit dit tot stagnatie of zelfs oontvolking vaan 't platteland. Aon d'n andere kant kump in dörper minder criminaliteit veur en vinde väöl lui ze leefbaarder es stei. Forensisme en toerisme zien in euzen tied väöl veurkoumende bestoonsmiddele in dörper.

== Types dörper ==
{{dialeksec|Valkebergs}}
* [[Lintdörp]], boerderieje en hoezer gesitueerd langs beids kante van eine waeg. Gegreujd vanoet e lint[[gehuch]] (vb. [[Well]], [[Böätenake]], [[Geulem]], [[Sjweeberig]], [[Raor]], [[Zjwier]], [[Hobbelrade]])
* Sjtraotdörp, verdiechting van de beboewing vanoet e lintdörp. (vb [[Amie]], [[Aelse]], [[Sint-Gerlach]], [[Pöt]], [[Sjtröch]], [[Sjtókkem]], [[Rimmesjtók]], [[Keer]], [[Herkenter]], [[Groêselt]], [[Ranzel]], [[Sjuuëlder]])
* Kèrkdörp. Dörp mèt 'n eige ([[parochie]])[[Kèrk (geboew)|kèrk]].
* Plei-dörp, roond 'n krusing of sjplitsing gesitueerde beboewing. In de miedde bevingk zich dèks 'ne [[pool]]. Sóms de gemeinsjappeleke [[waterpöt]] of pómp, 'n waeg[[kruus]] of 'n [[kapel]]. (vb [[Sint-Pièter]], [[Termaar (Mergraote)|Termaar]], [['t Gastes]], [[Moersjelt]])
* Kolonié, [[buurtsjap|woonbuurte]] mèt 'n vooraaf bedachde sjtructuur. Meistal rechhokig van opzat. (vb [[Hoëpel|De Hopel]] bie ([[Kirchroa|Kèrkrao]]))
* Tuindörp (dèks 'n [[wiek (buurt)|wiek]] van 'n sjtad of groater dörp)
* [[Villadörp]], gestiech veur rieke migrante oet de sjtad

{{commonscat|Villages}}

[[Categorie:Dörper| ]]