Broenkole

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Stök ligniet of broenkool oet 't Rijnland.

Winning vaan broenkole in 't Broenkoleveld Garzweiler, kortbij de grens mèt Nederlands-Limbörg.

Broenkole (ouch wel ligniet) zien e weik doonkerbroen gesteinte wat oontsteit oet haafvergaange plantereste. 't Gesteinte is brenbaar en weurt daorum es brenstof gebruuk. De energieweerde vaan rouw broenkole is 2 kWh of 8 MJ per kilo - zoeget e daarde vaan steinkole. Door bereiing (druge) kin me dat umhoeg bringe tot twie daarde.

Broenkole zien wezelek joonger es steinkole. Boe de miejerheid vaan de steinkole in de eerd in 't Carboon is oontstande (359-299 Mjg), stamme broenkole veural oet 't tertiair, d.w.z. tösse 2 en 65 mieljoen jaor aajd. Daomèt is 't mer zjus get awwer en helder es törf. Heidoor zitte broenkole dèks kort aon de oppervlaakte en weure ze in daagbouw gewonne.

Broenkole weure veural in Duitsland gewonne. Me vint ze zoewel in 't ooste (in de Lausitz) es in 't weste ('t Rijnland). Oondaanks 'n reductie in de lèsten tied woort dao in 2018 ummer nog 166,8 mieljoen ton broenkole gewonne. China kump dao mèt 150 mieljoen kort achter. Aander len in de mondiaolen top 10 zien (in aofloupende volgorde) Turkije, Rusland, Indonesië, Pole, de Vereinegde Staote, India, Australië en Tsjechië.

Broenkole zien hendeg vervojlend (kooldioxide, meh ouch solfer en fijne stöb) en veur de kojl mote dèks ganse dörper wieke. 't Aontal dörper wat in Duitsland veur broenkole is gesloop, is door de jaore heer al in de tientalle tot hoonderde goon loupe. Hei-um gief 't väöl verzat tege de broenkolewinning. Umtot de winning evels gojekoup is, en umtot Midde-Europese len neet gans wèlle aofhaange vaan boetelandse gaas, is 't stoppe daovaan nog neet zoe gemekelek.