Bekiek brón van Berge

{{dialek|Valkebergs}}
:''Dit artikel geit euver de Waalse sjtad Berge. Ander plaatse mit deze naam zint te vinge ónder ''[[Bergen]]''.''
----
[[Plaetje:MonsLocation.png|thumb|right|Liegking van Berge in de provincie Henegouwe]]
'''Berge''' ([[Frans]]: ''Mons'', [[Picardisch]]: ''Mont'') ies 'n sjtad en gemeinte in de [[Belsj|Belzje]] provincie [[Henegouwe]]. Berge ies de [[hoofsjad]] van dees provincie en van 't [[Berge (arrendissement)|arrondissement Berge]]. De gemeinte haet 'n oppervlak van 146,56 km² en 90.946 inweunersj (1 juli 2005). Berge liek in 'n heuvelechtig gebeed (vandao de naam) in 't mienindustriegebeed de [[Borinage]]. De gemeinte haet de volgende [[deilgemeint]]es: [[Ghlin]], [[Flénu]], [[Jemappes]], [[Maisières]], [[Nimy]], [[Havré]], [[Harmignies]], [[Harveng]], [[Hyon]], [[Mesvin]], [[Nouvelles]], [[Ciply]], [[Saint-Symphorien]], [[Villers-Saint-Ghislain]], [[Spiennes]], [[Cuesmes]], [[Obourg]] en [[Saint-Denis]]. De gemeinte liek aan de [[Hene]], de [[Trouille]] en 't [[Centrumkanaal]]. 
[[Plaetje:0 Mons - Panorama vu du Mont Héribus (1).JPG|thumb|right|275px|Panorama van de oud Berge.]]
== Functies ==
De sjtad haet 'n verzörgingsfunctie veur de Borinage. Saer 1967 ies in Berge 't Europees militair hoofkerteer van de [[NAVO]] gevestig (de [[Supreme Headquarters Allied Powers Europe]]). De sjtad haet 3 universiteite, 'n [[conservatorium]] en 'n kunsacademie. Industrie bevink ziech veural boete de sjtad zelf, en in 't zuie liegke inkel deilgemeintes mèt 'n agrarisch karakter. De sjtasie van Mons haet verbinginge nao [[Brussel]] en de Belzje kös, en ouch de [[Thalys]] sjtop hie.

== Sjtadsbeeld en bezeenswaerdighede ==
[[Plaetje:Mons JPG01.jpg|thumb|right|Sint-Waltrudiskèrk]]
In 't centrum van Berge sjtoont väöl intersante historische geboewe. De ónvoltoajde collegiaal Sint-Waltrudiskèrk in Brabantse hoag[[gotiek]] haet 16e-ièwse glaas-in-loadvènstere. Vanaaf 1457 waor de leijing euver de boew van dees kèrk in heng van [[Matthijs de Layens]]. In 't interieur bevink ziech [[renaissance]]beeldhouwwerk van [[Jacques Dubrœucq]] en de opmerkelike ''Car d'or'', 'ne riek verseerde vergulde praalwage oet 1780. 

De Groate Mert ies 't centrum van de ouw sjtad. Hie liegke 'n aantal bezeenswaerdige geboewe, woa-ónder 't sjtadhoes in gotische sjtiel. Links van d'n ingank bevink ziech de ''Singe du Grand Garde'', 'n beeld van 'n eepke, woavan me zaet dat 't gelök brink es me zien köpke käört. 

't [[Belfort (tore)|Belfort]] van Berge dateert oet 1661–1669 en ies 't enig [[barok]] belfort van Belsj. 

== Folklore ==
[[Plaetje:Mons D 050521 (41).JPG|thumb|right|Car d'or in de processie]]
De ''Ducasse de Mons'' of ''Doudou'' ies 'n jaorliks fiès op de zóndeg nao [[Pinkstere]] ([[Trinitatis]]). De sjrien van Sint [[Waltrudis]] weurt op de Car d'or door de sjtad gedrage in 'n [[processie]]. Daonao weurt op de Groate mert de ''Combat du Lumeçon'' gesjpeeld, e processiesjpel euver 't gevech van Sint [[Joris]] tege de [[draak]]. Dees traditie ies, same mèt 'n aantal ander soortgelieke evenemente mèt [[sjtadsreus|sjtadsreuze]] en drake in Belsj en [[Frankriek]], opgenómme op de ''Lies van meisterwerke van 't oraal en immaterieel erfgood van de miensjheid'' van [[UNESCO]]. 

== Historie ==
[[Plaetje:Mons JPG0101.jpg|thumb|right|Groate mert]]
Berge ies in de [[7e ièw]] óntsjtange róndum e [[kloaster]] dat gesjtiech woort door Waltrudis. In de miedelièwe óntwiekelde de sjtad ziech tot e belangriek besjtuurlik en economisch centrum ([[lake]]-industrie). 

In 1572 woort Berge door [[Lodewiek van Nassau]] ingenómme en nog in 'tzelfde jaor door de [[Sjpanje|Sjpanjaarde]] truukveroverd. In 1691 woort de sjtad nao e belèk van 9 maond door de Franse verwoes. Vervolges kaom de sjtad in [[Oasteriek]]se en weer in Franse heng. 

In 1815 woort Berge de hoofsjtad van de provincie Henegouwe. In augustus 1914 woort bie Berge de ièrsjte sjlaag tösje de Pruusje en 't Brits leger oetgevochte. Bómbardemente in de [[Twiède Waereldoorlog]] riechde väöl sja aan, veural in 't noordweste van de sjtad.

== Gebore in Berge ==
* [[Guido de Brès]] (1522-1567), theoloog
* [[Orlando di Lasso]] (1532-1594), componis

== Externe link ==
* [https://web.archive.org/web/20070909071951/http://www.mons.be/home.aspx Website van de gemeinte]
{{commonskl|Mons}}

{{GemeintesHenegouwe}}

[[Categorie:Plaatse in Henegouwe]]
[[Categorie:Sjtaej in Belsj]]