Bandkeramieke cultuur
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Bandkeramieke cultuur is de naom veur 'n prehistorische landbouwcultuur die in 't midde vaan 't Neolithicum, zoe tösse 5500 v.Chr. en 4400 v.Chr., in deile vaan Europa domineerde. Umtot 't 'n cultuur betröf die gein gesjreve bronne heet naogelaote, wèt me neet wat veur volk of volker de Bandkeramiekers perceis waore. Daorum weure ze, wie wel mie prehistorische volker, nao hun materieel cultuur geneump. Voondste geassocieerd mèt de Bandkeramiekers zien gevoonde in e gebeed vaan Nederland (neet in de lèste plaots Zuid-Limbörg) tot aon de Zwarte Zie (zuug keertsje).
Opkoms en oondergaank
[bewirk | brón bewèrke]'t Liekent neet woersjijnelek tot de Bandkeramiekers vaan boetenaof zien binnegevalle. Dinkelek woende ze al in Midde-Europa es jegers-verzaomlere en höbbe ze 't landbouwe euvergenome vaan de Starčevo-Köröscultuur. De euvereinkomste in 't eerdewerk make dat woersjijnelek. Ouch invlood vaan de Vinčacultuur kin neet weure oetgeslote. Wie ze 't landbouwe eine kier oonder de knee hadde, kós de expansie beginne. Door 't veurdeil wat ze tegeneuver neet-landbouwende volker hadde, zouw dat rillatief snel kinne gebeurd zien: landbouwende volker kinne minder sterfgevalle en breie ziech snel oet. (In d'n tied tot de Bandkeramiekers in Limbörg zaote, greujde de bevolkingsdiechheid dao mèt 'ne factor 7 vaan naoventrint 1,5 tot 10 lui/km².) Dat kin door invasief migratie zien gebäörd, meh ouch gewoen door cultureel assimilatie.
De Bandkeramieke cultuur woort in Nederland aofgelos door de Rössencultuur en de Michelsbergcultuur. De lèste is ouch in 't Belsj trökgevoonde.
Cultuur en leefwijs
[bewirk | brón bewèrke]Landbouw
[bewirk | brón bewèrke]De Bandkeramiekers bouwde op lössgrun, die in gans Europa te vinde zien. Ze raojde iers e stök oerbos, wat ruimte maakde veur landbouw en veeteelt. De volker oet dees cultuur hadde e gemingk bedrief, zoetot 't vee grazentere de groond bosvrij kós hawwe. Ze hele keuj, geite, sjäöp en verkes, en verbouwde twiekore, einkore, vlas, erte, linze, peule en later ouch papaver.
Hoezer
[bewirk | brón bewèrke]De Bandkeramiekers woende bijein in laankhoezer vaan 6 tot 8 bij 25 tot 35 meter, gemeinelek in noordwes-zuidoosriechting georiënteerd. De hoezer bestoonte oet twie deile, nao me maag aonnumme e woenhoes en 'ne stal. Umtot de paolreste die 't bestoon vaan e laankhoes verraoje dèks oetereinloupende dateringe vertuine, kin me concludere tot de Bandkeramiekers dèks iewe op dezelfde plaots bleve woene en 't houte hoes dèks restaurere. Dörper bouwde ze neet; de hoezer stoonte in 't gemein los of mèt twie, hoegoet drei bijein.
Wie e Bandkeramisch hoes perceis heet oetgezeen is neet bekind, meh me kin ziech 'n veurstèlling make. De mör mote höbbe bestoon oet e vlechwerk vaan gutsjkes, touwgestreke mèt leim. 't Daak waor vaan reet, strui of boumbas. Sommege voondste wieze drop tot dees volker ouch al houtverbindinge mèt steine dissele kóste make.
Bij e paar hoezer zien waterpötte gevoonde.
Zörg veur de doeje
[bewirk | brón bewèrke]Begraffenis en crematie kaome nevenein veur; urne en graove zien dèks in 'tzelfde veld bijein gevoonde. Me maag oetgoon vaan e sociaol versjèl, want lui die woorte begraove kraoge diverse graafgifte mèt. In graove vint me de lieke gemeinelek in foetushèlding.
Eerdewerk en aander kuns
[bewirk | brón bewèrke]
De naomgevende pöt woorte gemaak vaan leim oet dezelfde lössgroond boe op woort gebouwd, meh daan deper. Me dink tot de Bandkeramiekers loker grove veur pöt en hoezebouw, en die daan later touwgoejde mèt aofval. 't Pottebakke gebäörde nog veural in ope vuur. 't Make vaan pöt waor evels wel e beroop apaart. Dat bliek oet analyse vaan de stijl en vingeraofdrökke. Zoe heet me 't werk vaan 'ne pottebekker oet Aelse (Elsloo) trökgevoonde tot in Zittert en Zumpelveld.
De pöt woorte es regel verseerd mèt bandvörmege teikeninge. Naomaote d'n tied vorderde woorte die verfiender en gedetailleerder.
De kuns vaan de volker góng soms ouch wijer. Diverse voondste vaan ingekrasde mins- en dierfiguurkes gevoonde, wie d'n Adonis van Zschernitz. Diverse voondste vertuinde de zoegenaomde paddemennekes (zoe geneump umtot ze gehoek zitte). Opvallend is tot in väöl figure lijnekes zien aongebrach die woersjijnelek 't gereemsel oetbeelde.
Verdeidegingswerke
[bewirk | brón bewèrke]Es ierste volk vaan Midde-Europa lagte de Bandkeramiekers verdeidegingswerke roond hun hoezer aon. Op väöl plaotse zien reste vaan gröppe, eerde walle en pallisaote gevoonde, dèks nao windriechting oetgelijnd. Naomaote d'n tied vordert, koume ze dèkser veur.
Bron
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.