Bekiek brón van Anton Bruckner

{{dialek|Mestreechs}}
{{componis
|naam=Anton Bruckner
|beeld=[[Plaetje:Anton Bruckner.jpg|200px|Anton Bruckner, gesjèlderd door Josef Büche.]]
|baar=[[4 september]] [[1824]]
|doed=[[11 oktober]] [[1896]]
|landj=[[Donaumonarchie]]
|sjtiel=[[romantiek]]
|genres=[[symfonie]], [[kèrkmeziek]]
|invloodvan=[[Ceciliaanse beweging]], [[Ludwig van Beethoven]], [[Franz Schubert]], [[Richard Wagner]]
|invloodop=[[Hans Rott]], [[Gustav Mahler]], [[Jean Sibelius]]
}}
'''Anton Bruckner''' ([[Ansfelden]], [[Opper-Oosteriek]], [[4 september]] [[1824]]; [[Wene]] [[11 oktober]] [[1896]]) waor 'nen [[Oosteriek]]se [[Lies vaan componiste|componis]] en [[örgel|organis]]. Heer is veural bekind um zien [[symfonie]]ë die heer pas nao zie veertegste sjreef, zoewie um zien [[mès]]se en in minder maote zien [[motèt]]te. Zie wèrk waor tijdens zie leve umstreje en e groet deil vaan zoe leve woort gedómmeneerd door e conflik mèt aonhengers vaan [[Johannes Brahms]]. Heer woort heer vaanaof 't ind vaan zie leve evels breid erkind en väöl gespäöld.

== Leve ==
Anton Bruckner woort in 1824 gebore es zoon vaan 'ne sjaolmeister. Heer woort opgeleid tot 'tzelfde bereup, meh umtot muziek in de [[Donaumonarchie]] good oonderweze woort, mós 'ne sjaolmeister ouch amateurmusicus zien. Vaanaof de jaore veerteg wèrkde heer hei en dao es (hölp)-sjaolmeister. In [[1851]] begós heer zien professioneel muzikaal loupbaon in [[Sankt-Florian]], boe heer es organis aongestèld woort. In [[1855]] kaom heer es 'tzelfde in de [[kathedraal]] vaan [[Linz]] te wèrke. In d'n tössetied oondernaom heer hendeg väöl muzikaal studies, die heer ummer weer mèt lovende wäörd vaan zien liermeisters (bij 'n exame: "Er hätte uns prüfen mussen!"), meh pas op zie veertegste zaog heer ziech es vollierd. In [[1863]] had heer de meziek vaan [[Richard Wagner]] liere kinne, eie heer sterk begós te bewondere en dee z'n muzikaal idioom, veural in harmonisch opziech, häöm deep zouw beïnvloje.

In [[1868]] góng heer docere aon 't [[conservatorium]] in Wene, boe heer ouch naotouw verhoesde. In [[1875]] naom heer dezelfde pos aon op de Weense [[universiteit]]. Oondertösse raakde heer verwikkeld in 't conflik tösse aonhengers vaan traditioneel muziekvörm en bewondereers vaan Brahms aon d'n eine kant, en adepte vaan revolutionaire meziek en verierders vaan Wagner aon d'n aandere. Bruckner zien belaankriekste wèrke waore symfonieë, dus in dee zin stoont heer aon de kant vaan de aw muziekvörm, meh 't revolutionair karakter vaan zie muziek en veural zien eupeleke bewoondering veur Wagner plaatsde häöm otomatisch in 't aander kamp. Wene woort zeker in de jaore zeventeg nog gedómmeneerd door conservatief gestumde geiste, boevaan de criticus [[Eduard Hanslick]] de mechtegste en de giftegste waor.

Es organis woort heer mie gewaordeerd. In [[1869]] góng heer nao [[Fraankriek]] en in [[1871]] nao [[Londe]], boe me ummer mèt väöl bewoondering nao häöm luusterde. In de jaore tachteg en negenteg greujde de waordeing veur zie werk, zeker naotot zien ''Zevende Symfonie'' in première góng. Heer storf in [[1896]], mèt zien ''Negende Symfonie'' oonaofgemaak.

== Werk ==
=== Symfonieë ===
Bruckner heet nege genómmerde [[symfonie]]ë gesjreve. Oet vreuger daog stamme nog de ''Studiesymfonie'' en de ''Nulde Symfonie''. Kinmèrke zien 't gebruuk vaan drei i.p.v. twie thema's in de expositie, dèks 'n meditatief stumming in de laankzaam deile, e cyclisch princiep en veural 'ne groeten umvaank: ze dore gemeinlik meenstes ein oor. De instrumentatie breide heer ouch oet, meh heer naom neet de monsterbezetting vaan Wagners opera's euver.

=== Mèsse en aander koerwèrke ===
In ziene liertied sjreef heer 'n aontal mèsse, meh de drei mèsse die noe nog geregeld weure oetgeveurd zien de drei groete in d, e en f. Dees höbbe 'ne langen door en groete bezetting; evels is d'n twiede inkel voor blaozers en instruminte gecomponeerd. Wijer is zien ''Te Deum'' bekind gewore, en woorte tijdens zie leve de profaan (polletiek gelaoje) wèrke ''Germanenzug'' en ''Helgoland'' dèks gezonge. Aander wèrke, dèks motètte wie 't väöl es intermezzo gebruukde ''Locus Iste'', zien kleiner vaan opzet en traditioneel.

{{commons|Category:Anton Bruckner}}

{{DEFAULTSORT:Bruckner, Anton}}
[[Categorie:Componiste]]
[[Categorie:Organiste]]
[[Categorie:Luuj gebaore in de neugeteenden iew]]
[[Categorie:Luuj gesjtorve in de neugeteenden iew]]
[[Categorie:Persoene oet Oosteriek]]