Bekiek brón van Adolf Hitler

{{dialek|Mestreechs}}
[[Plaetje:Adolf_Hitler_1937.jpg|thumb|Adolf Hitler]]
'''Adolf Hitler''' ([[Braunau am Inn]], [[20 april]] [[1889]], [[Berlien]], [[30 april]] [[1945]]) waor 'ne Duitse politicus en [[dictator]]. Heer waor d'n aonveurder vaan de [[NSDAP]] en regeerde vaan [[1933]] tot aon zienen doed [[Duitsland]] es ''[[Führer]]'' en rieks[[kanselier]]. Heer waor 'nen begenaodegden spreker en weurt algemein gezeen es eine vaan de groetste leislui oet de historie, en eine vaan de vreedste. Zie gedachtegood woort veurnaomelek behiers door de [[Groetduutse gedachte]] en 'n oongewoen sterk [[antisemitisme]], dat zie tragisch huugdepunt voont in d'n [[Holocaust]].

== Biografie ==
=== Jäög (1889-1914) ===
Adolf Hitler woort in 1889 gebore es zoon vaan douanier Alois Hitler en Klara Pöltz, die Alois zien nisjke waor. Umtot ziene vaajer gebore woort ietot die twie trojde hètde heer eigelek ''Schicklgruber'', nao dee zien mojer; heer heet deen naom tot zie veertegste gedraoge. Aanders es wat dèks bewierd is heet Hitler zelf dee naom noets gedraoge. Zien aofstamming heet genealoge dèks veur probleme gezat; zoe zien 'rs zelfs geröchte tot zien natuurleke bompa 'ne Joed waor, al is 't noets oetgemaak of dat ech woer waor of tot 't hei um socialistsiche propaganda gong.

Naotot 't gezin e paar kier verhoes waor gonge ze in [[Linz]] woene, boe Hitler aon zien middelbare sjaol begós. Zien lierers besjreve häöm es intelligent meh lui. Mèt zestien jaor gong heer vaan sjaol aof zoonder ze te höbbe aofgemaak. Heer gong in [[Wene]] woene en woolt kunssjèlder weure, meh woort bij de academie aofgeweze vaanwege gebrek aon talent. In Wene, boe 'n groete Joedse gemeinsjap leefde, kaom heer in aonraoking mèt antisemitische literatuur en moot heer zien antisemitische ideeë oontwikkeld höbbe. Vaan [[1910]] tot [[1913]], wie heer 'n erfenis kraog vaan zien vaajer, mós heer in 't ermehoes leve. In 1913 verhoesde heer nao [[München]].

=== 1914-1933 ===
Wie de meiste Duitsers waor heer anthousias wienie d'n [[Ierste Wereldoorlog]] oetbrak, meh heer kós neet mètein mètdoon, umtot heer veur de militairen deens woort aofgekäörd. In [[augustus (maond)|augustus]] woort heer evels toch nao 't front in Noord-[[Frankriek]] en 't [[Bèlsj]] gesteurd. Hitler waor 'ne fanatieken en veural loyale soldaat, wie in de beröchde [[Slaag aon de Somme]], wat häöm neet geleef maakde bij zien mèt-soldate. Aon 't eind vaan d'n oorlog waor heer tot onder[[korporaal]] gepromoveeerd. Heer raakde 'n paor keer gewond, en verloor in [[1918]] tijdelek 't geziechsvermoge.

Nao d'n oorlog, in [[1919]], gong heer werke es politiespion veur staotsgevierleke partije. Wie heer de ''Deutsche Arbeiterspartei'' bespioneerde, raakde heer zoe in de ban vaan häör ideeë tot heer besloot tot de partij te koume. Mèt zien orateurstalent greujde dees partij hendeg snel en in [[1923]] waagde heer zelfs 'ne [[staotsgrip]], de zoegeneumde ''[[Hitlerputsch]]'', dee mislökde. Daoveur woort heer in [[april]] [[1924]] to vief jaor gevangenis veroordeild, meh door de väöl sympathisante binne de Duitse polletiek kraog heer al in [[december]] 'tzelfde jaor [[amnestie]]. In de gevangenis sjreef heer 't begin vaan ''[[Mein Kampf]]'', wat later de [[catechismus]] vaan 't [[nazisme]] zouw weure.

In de voorspojege jaore twinteg kraog de NSDAP neet väöl stumme, meh nao de [[krach]] vaan [[1929]] sjoot zien aonhang umhoeg. Veural de boere, de middestanders en de oorlogsveterane steunde häöm. Umtot de regeringe, die tot [[1933]] e [[cordon sanitaire]] um häöm eweg bawde, dèks veurtijeg vele, had heer väól verkezingseuverwinninge. Tenslotte woort heer in [[1933]] riekskanseleer, in twie regeringe (de ierste veel al snel). Nao de [[Rieksdagbrand]] leet heer de [[Rieksdag]] de ''Machtegingswèt'' aonneme, dee häöm dicatoriaal mach gaof.

=== 't Derde Riek (1933-1945) ===
Heer riechde terreureinheide op, wie de [[SA]], [[SS]] en [[Gestapo]]. Heer gaof de industrie väöl impulse, veural de wapenindustrie, en stimuleerde de cultuur, boemèt de staot ziech intensief begós te bemeuje (zuug ''[[Entartete Kunst]]''). Heer verbrook 't [[Tractaat vaan Versailles]] en stapde mèt Duitsland oet de [[Volkerboond]]. Nao e paar annexaties begós in [[1939]] mèt d'n inval in [[Pole]] de [[Twiede Wereldoorlog]], zuug wijer dao.

Hitler bloof in Duitsland oonverminderd populair, wat neet inkel aon de enorm propagandamachine te daanke waor. Heer begós wel ummer mie in 'n eige wereld te leve, die sterk gong versjèlle vaan de realiteit. Wie vaanaof [[1942]] de kanse in d'n oorlog kierde en Duitsland ummer wijer trökgedronge woort, verloor heer de behiersing euver zien gedrag; [[generaal]]s dórve dèks neet vertèlle tot häór legers verslaoge en verneteg waore.

Op [[28 april]] 1945 trojde heer mèt zien secretaresse [[Eva Braun]]. Twie daog later pleegde ze beide zelfmoord in de commandobunker in Berlien woe ze 't letste gedeilte vaan d'n oorlog verbleve hadde.

{{DEFAULTSORT:Hitler, Adolf}}
[[Categorie:Persoene oet Duutsjland]]
[[Categorie:Persoene oet Oosteriek]]
[[Categorie:Premiers]]
[[Categorie:Rivveluusjenaers]]
[[Categorie:Sjèlders]]
[[Categorie:Sjtaatshoofde]]
[[Categorie:Luuj gebaore in de neugeteenden iew]]
[[Categorie:Luuj gesjtorve in d'n twintigsten iew]]
[[Categorie:Persoene oet Twiede Waereldoorlog]]