Thools
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Thools is 't Ziews dialek vaan 't eiland Tholen in de provincie Zieland.
De gemeinte Tholen umvat neven 't eiland mèt dezelfde naom ouch 't veurmaoleg eilendsje Sint Philipsland (mèt 't gelieknaomeg dörp en 't dörpke Anna Jacobapolder). 't Dialek vaan dat gebeed, 't Philipslands (Fluplands), is in groete lijne geliek aon 't Thools en weurt hei ouch same demèt besproke.
Algemein[bewirk | brón bewèrke]
't Thools huurt bij de Noord-Ziewse dialekte, wat wèlt zègke tot 't rillatief ing verwant is aon 't Schouwen-Duivelands en 't Noord-Bevelands en minder aon 't Zuid-Bevelands. Binnen 't eiland vint me 'n dujeleke twiedeiling wes-oos. De westeleke dialekte (gehuurd in Stavenisse, Sint-Annaland en Sint-Maartensdijk) zien Ziewser vaan aard en koume sterk euverein mèt 't Schouwen-Duivelands, de oosteleke (Tholen-stad, Scherpenisse, Poortvliet en Oud-Vossemeer) wieke dao get mie vaanaof en höbbe dujelek d'n invlood oondergaange vaan 't Braobants. Dit kump veural door de oetstraoling vaan de stad Bergen op Zoom. Dat wèlt evels neet zègke tot 't Thools 'n euvergaanksdialek is: mèt de allermieste kinmerke vaan 't Ziews deit 't gewoen mèt.
't Philipslands deit in väöl dinger mèt de westeleke dialekte mèt, meh heet ouch get Braobantsen invlood oondergaange en hei en dao zelf innovaties doorgeveurd.
Kinmerke[bewirk | brón bewèrke]
Klaanklier[bewirk | brón bewèrke]
Af en of koume in väöl plaotse nevenein veur.[1]
De korte a veur 'n -l weurt in 't Wes-Thools en Philipslands getransformeerd in 'n (min of mie) gerunde langen achterklinker. In 't ooste vaan Tholen heet ze dezelfde weerde wie in 't Nederlands. Daorum Sint-Maartensdijks vaolle tegeneuver Stads-Tholens valle.[2]
Wie gebrukelek in de noordeleke dialekte kump de sjerplang oo in twie vörm veur. Veur 'nen dentaol heet ze 'nen naoslaag; in aander gevalle is 't 'ne monoftong (boôt, boam).[3]
De Standaardnederlandse ie en oe waore in 't Middelnederlands centrerende diftonge en zien dat in 't Ziews vaanajds ouch; zoe neet, daan huurt me dèks wel e versjèl in lengde tösse schie:te 'sjete' en schiete 'sjiete'. In 't ooste vaan Tholen treujt dat versjèl neet mie op. Op Philipsland sjijnt dit allein veur de oe te gelde.[4]
Grammair[bewirk | brón bewèrke]
De -n aon 't ind vaan e woord in miervoudsvörm en soms in d'n infinitief is op Tholen nog algemein in gebruuk, meh in 't ooste weurt ze al dèks eweggelaote. Ouch dit kin me aon Braobantsen invlood touwsjrieve. In 't midde vaan d'n twintegsten iew waor 't evels nog neet zoe wied gekoume tot me dit op de dialekkaart kós inteikene.[5]
Dialekbehaajd[bewirk | brón bewèrke]
Tholen en Philipsland hure tot 't christelekste gebeed vaan de ganse provincie, die toch al bekind steit es zier orthodox. Vaan orthodox-prottestante is bekind tot ze hun kinder nog dèkser in 't Ziews optrèkke. Aon d'n aandere kant woene op Tholen ouch väöl migrante oet Bergen op Zoom; zij spreke gei Ziews.
Cultivatie[bewirk | brón bewèrke]
't Thools is neet dèks veur literatuur gebruuk. Wel gief 't sinds 2010 e dictee in 't dialek. Dit weurt eder jaor in 'n aander plaots gehawwe.[6]
Rifferenties[bewirk | brón bewèrke]
- ↑ Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse dialecten. Van Velzen, Krabbendijke, ¹⁰1998: kaart IV
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaart V
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaarte IX en X
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaart VIII en XII
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: p. 609
- ↑ Thools dictee - voorgaande dictees