Stumhöbbendje velaire fricatief
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De stumhöbbendje velaire fricatief of stumhöbbendje velaire wriefklank is 'ne mitklinker dae in inkele gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [ɣ]. In 't Limbörgs is 't ein vanne meugelike oetspraoke vanne zaachte g.
Kènmirke
[bewirk | brón bewèrke]Kènmirke vanne stumhöbbendje velaire fricatief zeen:
- De meneer van oetspraok is fricatief, det mèntj det ze wuuertj gemaak dore lóchstroum door e smaal kenaal oppe oetspraokplaats te paerse, wodoor turbulens óntsteit;
- De oetspraokplaats is velair, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mitte baktóng taengen 't zaach verhieëmeldje;
- De artikulaasje is stumhöbbendj, waat mèntj det de stumbenj trille bieje oetspraok;
- Ze is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
- Ómdet dees klank neet wuuertj gemaak door lóchstroum euvere tóng, geldj de dichotomie van centraal taenge lateraal mitklinkers neet;
- 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.
Limbörgs
[bewirk | brón bewèrke]De stumhöbbendje velaire fricatief kump veur inne meiste Limbörgse dialekte, mit oetzunjering vanne Ripuarische dialekte, wie 't Völzer en 't Kirkräödsj (zuuch ouch: zaachte g). Hae wusseltj ummer aaf mitte stumhöbbendje palatale fricatief, dae veurkump in 'n palataal ómgaeving. Döks wuuertj t'r lichtelik nao veur oetgespraoken inne móndj, meh det hoof neet ummer zoea te zeen.
De stumhöbbendje velaire fricatief kump inne meiste dialekte veur inne ómgaeving van veur- of middeklinkers; me sprèk ouch waal van 't ach-laut. Bie sómmige dialekte, worónger 't Mofers, besteit nag e wiejer óngersjied. Zoea kèntj me bie geróndje, aope achterklinkers nag 'nen ouch-laut. Me mót opmirkinge det dees fonetische aafwusseling bieje stumhöbbendje velaire fricatief aevel allein veurkump in 'n intervocalische posiesje of tössen 'ne klinker en 'ne stumhöbbendje mitklinker, aangezeen de veurwaerd veur 't ouch-laut allein progressief wirken en in ènjposiesje de klank stumloeas wuuertj ónger invlood van auslautverhärtung.
| Oetspraok nao posiesje | ||||
|---|---|---|---|---|
| ach-laut | ouch-laut | |||
| posiesje | IPA | spèlling | IPA | spèlling |
| begin | [ɣò:t̺] | good | — | |
| tösse twieë klinkers | ['vó:ɣə] | voge | ['ɒ́u̯:ɣ͗ə] | ouge |
| ènj van 'ne littergreep | ['β̞ɒ̀:ɣɟə] | waogdje | ['d̺ɒ̀u̯ɣ͗ɟə] | dougdje |
Anen ènj van e waord en in 'ne stumloeaze kónteks kan de stumhöbbendje velaire fricatief de stumloeaze velaire fricatief es allofoon höbbe door auslautverhärtung; wen 't waord wuuertj gevolg door 'n anger waord det aanvèngk mit 'ne klinker, den geldj det t'r waal stumhöbbendj is.
Juus wie bie de anger sibilanten en fricatieven in 't Limbörgs wuuertj döks 'ne (zaachte) plosief oetgespraoke wen dees klank völg op 'ne nasaal.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||