Braziliaans-Portugees

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Portugese dialekte en accente in Brazilië:
1. Caipira
2. Noordkösportugees
3. Baiano
4. Fluminense
5. Gaúcho
6. Mineiro
7. Noordoostelek Portugees
8. Noord-Braziliaans
9. Paulistano
10. Sertanejo
11. Zuid-Braziliaans
12. Florianopolitaans
13. Carioca
14. Brasilense
15. Dialek vaan de Serra Amazônica
16. Recifense

Braziliaans Portugees is de verzaomelnaom veur alle variëteite vaan de Portugese taol die in Brazilië weure gesproke. De Portugese koloniste die ziech sinds begin zèstienden iew in de veurmaolege kolonie höbbe gevèsteg, kaome oet versjèllende deile vaan 't land. De iewelang isolatie vaan 't moojerland en tösse de kolonies oonderein zörgde deveur tot hei 'n käör aon unieke dialekte kós oontstoon. 'nen Aandere factor waor 't substraot vaan de inheimse taole, in 't bezunder 't Klassiek Tupi.

Historie

Brazilië woort in 1500 door Pedro Álvares Cabral oontdèk, en in 1532 kaom de ierste Portugese kolonie in 't gebeed: São Vicente in São Paulo. Toch laog de focus de iersten tied op 't noorde, boe winsgevende sókkerplantages kóste weure aongelag. Dit deil vaan Brazilië kraog 'n rillatief hoeg Europese vèstegingsdiechheid. Euveregens spraoke de ierste koloniste en hun naozaote nog laank neet allemaol Portugees: veural in 't achterland woort 't Klassiek Tupi door edereine gesproke. Dit waor 'n sjrieftaal mèt 'ne noordeleke en 'ne zuieleke variant, oontwikkeld door de jezuïete en gebaseerd op de talloes verwante Tupidialekte die op dat memint 't Braziliaans taollandsjap domineerde.

Allebei veraanderde in d'n achtienden iew. De voonds vaan goud in de latere staot Minas Gerais trok e groet aontal koloniste nao 't binneland. Ouch de kösstei Rio de Janeiro en São Paulo proffiteerde daovaan. Zoe kaom de focus mie op 't zuie te ligke. Tegeliek wouw de keuning vaan Portugal ziene greep op 't land verstevege: heer zat de jezuïete oet en verbooj 't Tupi. In São Paulo en in 't binneland oontstoont noe e gans nui dialek, sterk door 't Tupi beïnvleujd, wat bekind kaom te stoon es Caipira (ouch de bijnaom vaan de inwoeners vaan São Paulo-staot). Rio, wat noe de hoofstad vaan de kolonie woort, kaom oonder hernuiden invlood vaan 't Europees Portugees wat sinds de ierste kolonisatie sterk waor veraanderd. Zoe kraog dees stad, zjus wie de gelieknaomege staot, ouch 'n eige dialek.

Ouch in de negentienden iew vörmde ziech nog dialekte. Diverse koloniste trokke nao 't zuie. In Rio Grande do Sul woende nog gans get Spaonstaolege; oetindelek kraog 't Portugees hei de euverhand, meh 't Gaúcho-dialek (geneump nao de gaúchos of kojbojs die me dao vint) heet wel sterke euvereinkomste mèt 't Argentijns Spaons - 'nen invlood dee nao 't zuie touw sterker weurt. 't Gaúcho-Portugees sprik me tot in Noord-Uruguay. In Florianópolis kaome zoeveel lui vaan de Azore te woene tot me dao in groete lijne 't Azoriaans Portugees sprik.

De negentienden iew waor ouch d'n tied tot oet de Braziliaans-Portugese dialekte 'n taolnorm oontstoont. In ierste instantie riechde die ziech nog sterk op Portugal: allein de Braziliaanse oetspraok woort geaccepteerd, de grammatica waor nog volgens 't beukske. In 't Amazonegebeed, wat in de negentienden iew door de rubberbouw ouch en masse koloniste begós te trèkke, kint me e dialek wat in groete lijne geliek is aon de standaardtaol die me toen spraok. Ouch São Paulo greujde roond 1900 zoe sterk tot 't aajd Caipira-dialek dao sterk verwaterde: 't huieg Paulistano is mer 'ne sjeem vaan wat 't oets waor. In Brasília, wat pas sinds 1960 besteit, sprik me koelek aanders es de modern standaardtaol.

Kinmerke

De diverse menere vaan praote in Brazilië höbbe 'n aontal dinger gemein:

't Wäördsje tu 'diech' besteit dèks neet. In plaots daovaan weurt você gebruuk, oersprunkelek 'n beleefheidsvörm. Dit is in de standaardtaol en de mieste zuieleke dialekte 't geval. Dialekte en individueel sprekers die wel tu zègke, verveugen 't dèks mèt de werkwoordsvörm vaan de daarde persoen inkelvoud. In de Spaonstaolege len vaan Latiens Amerika tröf me dèks 'tzelfde versjijnsel aon; 't steit dao bekind es voseo.
Oonbeklemtoende klinkers weure minder of aanders gereduceerd es in 't Europees Portugees. E en o weure respectievelek [i] en [u], a blijf dèks [a] of weurt [ɐ]. Dit is naoventrint wie 't Portugese klinkers in de zèstienden iew ouch mote höbbe gekloonke. Daomèt samehaangend zien de mieste Braziliaanse dialekte mie syllable-timed es de Europese: 't versjèl in lengde tösse betoende en oonbetoende lèttergrepe is kleinder. In 't gaúcho, wat wie gezag sterke Spaonsen invlood heet gehad, is de reductie soms zelfs compleet trökgedrejd.
/d/ en /t/ weure palataol affricaote wienie 'ne veurklinker drop volg: leite 'mèlk' weurt oetgesproke wie [ˈlej.tʃi], tegeneuver Europees (Lissabons) [ˈlɐj.tɨ]. In 't noordooste is dit versjijnsel oonbekind: [ˈlej.ti].
Bij /s/ en /z/ blijf palatalisatie zjus oet, boe dat in Portugal wel gebäört wienie de klaanke nao 'ne klinker koume en geinen aandere klinker drop volg. Oetzunderinge zien 't Carioca ('t dialek vaan de stad Rio de Janeiro) en tot op zeker huugde 't noordoostelek dialek.
De /l/ weurt, es geine klinker drop volg, gevocaliseerd tot [w]. In 't Portugees klink de l dao zoewiezoe al doonker, zoetot d'n euvergaank neet al te groet is. Brasil weurt zoedoende oetgesproke wie [bra'ziw]. In 't gaúcho oontbrik dit fenomeen. 't Caipira veug dit foneem same mèt /r/, klinkend wie [ɻ]: falso weurt farsu.
De /r/ weurt ummer brouwend (in de keel) oetgesproke. Dat is in 't Europees Portugees al dèks 't geval, meh in Brazilië is dit bekaans universeel. Dèks weurt de klaank zelfs gans gedebuccaliseerd: neve realisaties wie [ʁ] en [x] koume ouch [ɦ] en [h] veur. 't Foneem /r/, mèt zien diverse variante, vint me euveral boe me rr leus (burro), aon 't begin vaan e woord (rio) en veur 'ne consonant (pardo; dit lèste is in 't Europees Portugees neet 't geval). Op alle aander plaotse steit de inkel r veur 't foneem /ɾ/, boe-in neet zoeväöl variatie besteit.