Baar (etymologie)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Kernwaoërd bar in 't Sanskriet gift de betekenis drage mit. Aod-Germaanse tale wie 't aod-Fries, 't aod-Saksisch, 't aod-Ingelsj of Angelsaksisch en 't aod-Hoeëgduutsj kinne 't wèrkwaoërd beran dat drage betekent. 't Gotisch kaant bairan. Vör 't aod-Limburgs en 't aod-Nederduutsj zeunt ging gegaeves bekaant mae op groond van 't aod-Limburgse waoërd baar maog me, umdat dis twieë tale tussje 't Saksische en 't Hoeëgduutsje taalgebied in liegke, d'r van oet goeë dat beran och in dis tale gebruukt is in de betekenis va drage. 'n Baar is 'ne aardewerke pot oeëin me in ozze sjtrieëk aeëteswaar bewaarde. 'n Baar haat haandvatter en is dus och gemakt um te drage. 'n Owwer waoërd vör 'ne tób is ein-bar, wat "dör èng haand gedrage kènt waeëre" betekent. Swibar is e vaat mèt twieë haandvatter.

Verwaante wäöërd

• baar (aardewaerk)
• baar (brancard) , draagbaar, liekbaar. 't Ópbare van e liek.
• baarmoder, van bare (drage) en moder
• gebaoërte van gebaore van bare, bevalle van 't voldrage kind
• bare waor e sjpel veur boete, in 2 partieje
• baar is 'n hoag golf, verwant mèt bare (drage, luchte)

Aander wórtele

• 'n Baar good is 'ne gowwe sjtaaf. Baar is ouch 'ne metale balk of sjlaagboum en is in dis betekenis verwaant an 't waoërd breer en geet truuk óp 'n Fraanse wórtel (barre).
• In berves of barvóts zeente v'r nog 'n aander wórtel van baar, n.l. bloeët of oonbedèkt. 't Hollendsje baarlijke nonsens betekent dan ooch duidelijk zichtbare onzin. Ooch baar gaeld: contant zichtbaar gaeld in de vörm van biljètte en munte.

Aander vörm mèt baar

Bievoegelek en biewäöërd

In 't Nederlands, Duutsj en ouch in 't Limburgs kinne v'r 't achtervoegsel -baar of -ber dat van e wèrkwaoërd 'n bievoegelijknaamwaoërd/biewaoërd makt en daodör de betekenis drage mitgift of get dat gedrage wert. Es me get betroewbaar vindt, dan drigt me dat vertroewe in zich. Aander waoërt zeunt b.v. aeëtbaar, beriekbaar, broekbaar, dankbaar, draagbaar of drinkbaar. Hieël dik wert och vör de vorm is te + wèrkwaoërd gekaoze in die tale.

In 't Fraans en Ingelsj kèn v'r die vörm allèng mèt 't achtervoegsel able in bijv. potable en Ingelsj drinkable.

In 't Welsj gebroekt me 't achtervoegsel -åve: ricnoxhåve (herkènbaar) of veyåve (zichbaar). In de aod-Norbikse versie van 't leedsje dat de joonkgezelle bie 't rechzètte of haeve van d'r Brigida-den zónge sjteet: Have, have, have, laote v'r nog 'ns have... en in de jaore '70 van d'r vörige ieëw zónge owwer luuj dat ooch nog e zoe. Die owwer luuj va Norbik ergerde zich d'r aa dat me have waor goeë verendere in haeve en neet ömdat me 'n klaank verenderde. Haeve mist namelijk de betekenis dat me zich deed haeve es me deed have.

Soms gebroekt me in 't Limburgs en Fraans evvel ooch 'n vörm mèt zich: Dat èt zich; (Ca se mange) Dat drègt zich; Dat dreenkt zich; Dat vieërt zich.

C'est potable pour les gens, This is drinkable for people, Dit is drinkbaar voor mensen of Dat dreenkt zich dör de luuj zeunt in dis tale correcte grammaticaal vörm. Dat me in d'r regio roond Eupe-Raore gèng vörm mèt baar gebroek(de) mae mèt zich, en die vörm vervólges behandelt wie e biewaoërd haat mesjie d'r mèt te make dat in dae sjrieëk ieëwelaank bare zeunt gemakd en me 't verbaand neet mie zoog tösje 'n baar en èges get de betekenis va drage mètgaeve.

Wäöërd in ander tale

't Ingelsj kint o.m. 't werkwaoërd to bear dat (ver)drage betekent en 't Nederlands kint o.m. baarmoeder, oeëin 'n keend gedrage wert.