Walvèsechtege

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Walvèsechtege of Cetacea zien 'n orde vaan aquatische zoegdiere; meist ziebewoeners. De lede weure in de volksmoond walvèsse, dolfiene en broenvèsse geneump. Zoöloge goon die naome meistentieds oet de weeg, umtot de taxonomie de bieste aanders indeilt.

De walvèsechtege zien wel geëvolueerd oet de Evehovege. Ze zien evels gans en gaaroet aon 't waterleve aongepas: hun väörpu zien vinne gewore en hun achterpu zien gemarginaliseerd tot stumpkes oonder de huid. Ze zien gestroomlijnd veur good deur 't water te kinne sjete en aoseme door e look bovenop de kop, wat ze aof kinne slete es ze oonder water zien.

Väöl vaan de walvèsechtege höbbe 'n groete intelligentie. Gemiddeld zien de bieste intelligenter es de Aapechtege. Versjèllende dolfiensoorte, veural d'n toemeleer en d'n orka, weure veur gecompliceerde dressuur ingezat; dees twie soorte höbbe meugelek 'ne vörm vaan taol. De lèste jaore is bezunder väöl oonderzeuk gedoon nao de intelligentie en persoenelekheid vaan walvèsechtege. 'n Gróp wetensjappers en filosofe pleitde zelfs deveur um de bieste es neet-minseleke persoene te goon zien (wat ieder al gebäörde bij de minsape).

Taxonomische indeiling

De walvèsechtege weure in twie oonderordes verdeild, en in veertien femilies.

• Baardwalvèsse (Mysticeti)
  • Noordkapers (Balaenidae, 4 soorte)
  • Vinvèsse (Balaenopteridae, 9 soorte)
  • Grieze Walvès (Eschrichtiidae, 1 soort)
  • Dwerggladwalvès (Neobalaenidae, 1 soort)
• Tandwalvèsse (Odontoceti)
  • Superfemilie revierdolfiene (Platanistoidea)
    • Amazonerevierdolfien (Iniidae, 1 soort)
    • Chinese revierdolfien (Lipotidae, 1 soort, woersjijnelek oetgestorve)
    • Indische revierdolfien (Platanistidae, 1 soort)
    • La Plata-dolfien (Pontoporiidae, 1 soort)
  • Narwalechtege (Monodontidae, 2 soorte)
  • Broenvèsse (Phocoenidae, 6 soorte)
  • Potvès (Physeteridae, 1 soort)
  • Valse potvèsse (Kogiidae, 2 soorte)
  • Snavelwalvèsse (Ziphidae, 20 soorte)
  • Dolfiene (Delphinidae, 35 of 36 soorte)