Umlaut: Versjèl tösje versies

Van Wikipedia
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Escarbot (Euverlèk | biedrages)
K wikidata interwiki
Tekslien 26: Tekslien 26:
[[Categorie:Fonologie]]
[[Categorie:Fonologie]]
[[Categorie:Fonotaxis]]
[[Categorie:Fonotaxis]]

[[he:אומלאוט]]

Versie op 14 mrt 2018 15:18

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Umlaut (Duutsj: um = öm, aandersj en Laut = klaank) is 'n vörm van kleenkerharmonie in de oetgebreide betekenis van dit concept en wal de ènige die in de West-Germaanse tale vörkeumt, oeëbie 'ne kleenker kenmaerke övernèmt van d'r kleenker in d'r d'r ópvólgende lettergreep in 'n aander vörm van e waoërdparadigma. De bekèndste vörm van umlaut is die oeëbie d'r kleenker verenderinge oondergeet oonder invloed van 'ne i- of j-klaank in d'r vólgende lettergreep. 't Laestige hiebie is dat de i över 't algemèng verenderd is in 'n sjwa terwiel de j soms gaans voet is. Dit type umlaut keumt in 't Limburgs, 't Nederlands en Duutsj väöl väör. In 't Limburgs gèft 't ooch nog aander types umlaut, m.n. in de mieëvoudsvörming oeë d'r umlaut plus toeënverendering d'r e-oetgaank in 't mieëvoud is goeë vervange saer de middelieëwe.

'ne Dör middel van 'ne umlaut ömgevörmde klaank wert ooch waal 'ne simulfix geneumd.

E paar väörbeelde oet 't Limburgs:

  • Temme huuërt bie taam. Hie is 'ne aa-klaank verenderd in 'ne e-klaank oonder invloed van 'n j in d'r vólgende lettergreep. De oorsjpronkeleke vörm van 't waoërd is bekaand vanwege 't Gotische waoërd tamjan ("temme"). Vulle huuërt bie vool. 't Gotische waoërd vör vulle is fulljan woeëbie de u oongeveer wie d'r oe-klaank waoërt oetgesjpraoëke. Oonder invloed van 'n j is 'ne oe-klaank verenderd in 'ne u-klaank.
  • D'r umlaut wert same mèt e toeënversjil in 't Limburgs gebroekd öm e mieëvoud te vörme in bieväörbeeld beum (sjtoeëttoen- mieëvoud van boom sjleeptoeën). Verklèngwäöërd werre ooch soms mèt 'ne umlaut gemakd, sjtedsje, veutsje.
  • Ooch zoonder toeënversjil keumt die meneer van 't vörme van e mieëvoud vör in bieväörbeeld eppel (mieëvoud van appel). Verklèngwaoërd is eppelke
  • Aander väörbeelde mèt 'n j vör d'r umlaut zeunt sjtaej (mieëvoud van sjtad) of veuj (mieëvoud van voot).

't Gebroek van d'r umlaut is in 't Limburgs in zoewied e regelmaotig proces dat es 't mieëvoud 'ne umlaut kriet, 't verklèngwaoërd dat ooch kriet. Allèng de zjuuste klaakverendering is neet te vörsjpelle. In alle aander gevalle van gebroek is neet te väörsjpelle welke vörm binne e waoërdparadigma de kleenkerverendering oondergeet. 't Gèft daobie ooch e versjillend gebroek in de versjèjje Limburgse dialekte.

Kiek ooch

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Umlaut&oldid=426596"