Sjteekoal: Versjèl tösje versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Gank nao de veurige diff Gank nao de volgende diff →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie op 28 jan 2016 16:52

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Sjteenkaol is e metamorf gesjteente dat gevörmt weëd durch aafzittinge va fossiele planteriste. 't Gesjteente besjteet oet lieëge koalsjtóf, die ónger hoeëge drök en temperetuur in 'ne langen tiedsdoër vervurmt weëd (dat me metamorf numt). Sjteenkaol vörmt zich noa broenkoal, en broenkaol vörmt zich noa turf, ofwaal gedruëgd veen. I kombenasie mit d'r drök, temperetuur en tiedsdoor óntsjteet oetintelig grafiet, antraciet en diamant. 't Dilve va 't gesjteente geet óngergronks. 't Gesjteente weëd döks gebroek as brankstóf vuur elektriciteetscentrale's. Vreuger woeëd sjteenkaol óch gebroek vuur hoezelige doeleng, wie koake óf 't branke va 'ne kachel. Durch de inveuring va de centrale verwarming in de '70, is 't gebroek va sjteenkaol vuur hoezelig doeleng kuëme vervalle.

Sjteenkoalewinning in Limburg

't Vervalle va de winning va sjteenkoal sjteet lateraal aa de sjleting va de sjteë- en broenkoalmiene in g'n Miensjtreek i Limburg. De leste mien die gesjlete woar, is de Oranje-Nassaumien i Heële in 1974. In 1965 al kónkigde 't kabinet Cals (KVP, ARP, PvdA) de sjletinge va de Limbörgse miene aa, weil de miene wieër ikkenomisj ónrendabel woeëde gezieë.

Zuud-Limburg en Midde-Limburg make deel oet va e groeëter sjteenkoalwinningsgebeed, sjtrèkkende va Ibbenbüren i 't Pruusj (bei Wesfale), bis in de umgeëving va 't Noard-Franzuësisje Kales (op Franzuësisj: Calais). Dit sjteenkoaleveld woeëd gevörmt in ge tiedperk va 't westfalien (313-309.9 meljoen joare geleëe), 'n deelperiode va 't karboon (resp. 359.2-299). In de twólfde ieëw woeëd vuur 't ieësj sjteenkoal gedólve in ge daal va 't reveerke de Worm bei Kirchroaj. In 1723 kroag 't kloaster va Rolduc 't rech um 't sjteenkoal in g'n umgeëving va Kirchroaj te dèlve. Dit gebeed sjtóng sjpieër bekank as de Domaniale Mien. Bei wettelig besjleet in 1901 is 't gebeed va Kirchroaj bis Zittert-Geleën (de oeëstelige en westelige Miensjtreek) óntgonne vuur 't dèlve va sjteenkaol bis ungeveër 't eng va de 60'er joare.

@@ Tekslien 1: / Tekslien 1: @@
 {{Dialek|Heëlesj}}
-[[File:Coal.jpg|thumb|Sjteinkaol.]]
+[[File:Coal.jpg|thumb|Sjteenkoal.]]
-[[File:CoalDNLBF.png|thumb|Sjteinkaolgebeed.]]
+[[File:CoalDNLBF.png|thumb|Sjteenkoalgebeed.]]
-'''Sjteinkaol''' is e metamorf gesjteinte det gevörmj wäödt deur aafzétting vaan [[fossiele|plánteresjte]]. 't Gesjteinte besjteit oét laoge [[kaolstóf]], diej ónger hoeëge drök en temperetuur in eine lángj tiedsdoor vervórmje (metamorf). Sjteinkaol vörmj zich nao [[broenkaol]], en broenkaol vörmj zich nao turf, ofwè gedroeëgd veen. In kómbenasie mit de drök, temperetuur en tiedsdoor ontjteit oetèntelik [[grafiet]], [[antraciet]] en [[diamant]]. 't Dèlve vaan 't gesjteinte geit óngergrondsj. 't Gesjteinte wäödt dèks gebroek as brandjstóf veur elektriciteitscentrale's. Vreuger wäödt sjteinkaol ouch gebroek veur hoeselik doeleinje, wie kaoke óf 't brande vaan ein kachel. Deur de injvoéring vaan de centrale verwarmingj in de jaore '70, is 't gebroek vaan sjteinkaol veur hoeselike doeleinje kómme vervalle.
+'''Sjteenkaol''' is e metamorf gesjteente dat gevörmt weëd durch aafzittinge va [[fossiele|fossiele planteriste]]. 't Gesjteente besjteet oet lieëge [[kaolstóf|koalsjtóf]], die ónger hoeëge drök en temperetuur in 'ne langen tiedsdoër vervurmt weëd (dat me metamorf numt). Sjteenkaol vörmt zich noa [[broenkaol|broenkoal]], en broenkaol vörmt zich noa turf, ofwaal gedruëgd veen. I kombenasie mit d'r drök, temperetuur en tiedsdoor óntsjteet oetintelig [[grafiet]], [[antraciet]] en [[diamant]]. 't Dilve va 't gesjteente geet óngergronks. 't Gesjteente weëd döks gebroek as brankstóf vuur elektriciteetscentrale's. Vreuger woeëd sjteenkaol óch gebroek vuur hoezelige doeleng, wie koake óf 't branke va 'ne kachel. Durch de inveuring va de centrale verwarming in de [[joare 1970|'70]], is 't gebroek va sjteenkaol vuur hoezelig doeleng kuëme vervalle.
-== Sjteinkaolwinningj in Limburg ==
+== Sjteenkoalewinning in Limburg ==
-'t Vervalle vaan de winningj vaan sjteinkaol sjteit lateraal aon de sjloeting vaan de sjtein- en broenkaolmiene in [[Limburg]]. De létste mien deej gesjloete is, is de [[Oranje-Nassaumien]] in [[Heeële]] in 1974. In 1965 al kóndigde 't kabinet Cals (KVP, ARP, PvdA) de sjloetinge vaan de Limbörgse miene aon, ómda de miene vérder ekonomies ónrendabel werde geziè.
+'t Vervalle va de winning va sjteenkoal sjteet lateraal aa de sjleting va de sjteë- en broenkoalmiene in g'n [[Miensjtreek]] i [[Limburg]]. De leste mien die gesjlete woar, is de [[Oranje-Nassaumien]] i [[Heële]] in 1974. In 1965 al kónkigde 't kabinet Cals (KVP, ARP, PvdA) de sjletinge va de Limbörgse miene aa, weil de miene wieër ikkenomisj ónrendabel woeëde gezieë.
-Zuud- en Midde-Limburg mácht deil oét vaan ein groeëter sjteinkaolgebeed, sjtrékkende vaan Ibbenbüren in Duutsjland (beej Westfale), tót in de ómgaeving vaan 't Naord-Franse [[Kales]] (op Frans: ''[[Calais]]''). Dit sjteinkaolvéld wäödt gevörmj in 't tiedpérk vaan 't [[westfalien]] (313-309.9 miljoen jaor gelieje), ein deilperiode vaan 't [[karboon]] (359.2 - 299 miljoen jaor gelieje). In de 12e iew wäödt veur 't ierst sjteinkaol gedòlve in de dal vaan 't reveertje de Worm biej [[Kirchroaj]]. In 1723 krieg 't kloaster vaan [[Rolduc]] 't rech om 't sjteinkaol in de ómgaeving vaan Kirchroaj te dèlve. Dit gebeed sjtónd laeter bekind als de Domaniale mien. Beej wèttelik besjloét in 1901 is 't gebeed vaan Kirchroaj tót Zittert-Gelaen (de oostelike en westelike Miensjtreek) óntgonne veur 't dèlve vaan sjteinkaol bis óngevaer eind jaore '60.
+[[Zuud-|Zuud-Limburg]] en [[Midde-Limburg]] make deel oet va e groeëter sjteenkoalwinningsgebeed, sjtrèkkende va [[Ibbenbüren]] i 't Pruusj (bei Wesfale), bis in de umgeëving va 't Noard-Franzuësisje [[Kales]] (op Franzuësisj: ''Calais''). Dit sjteenkoaleveld woeëd gevörmt in ge tiedperk va 't [[westfalien]] (313-309.9 meljoen joare geleëe), 'n deelperiode va 't [[karboon]] (resp. 359.2-299). In de [[twelfde iew|twólfde ieëw]] woeëd vuur 't ieësj sjteenkoal gedólve in ge daal va 't reveerke de [[Worm]] bei [[Kirchroaj]]. In 1723 kroag 't kloaster va [[Rolduc]] 't rech um 't sjteenkoal in g'n umgeëving va Kirchroaj te dèlve. Dit gebeed sjtóng sjpieër bekank as de [[Domaniale Mien]]. Bei wettelig besjleet in 1901 is 't gebeed va Kirchroaj bis Zittert-Geleën (de oeëstelige en westelige Miensjtreek) óntgonne vuur 't dèlve va sjteenkaol bis ungeveër 't eng va de [[jaore 1960|60'er joare]].
 [[Categorie:Chemie]]
+[[Kategorie: Nederlands Limburg]]