Tonga

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Tonga
Vlag vaan Tonga	Blazoen vaan Tonga
Officieel taol	Tongaans, Ingels
Hoofstad	Nuku'alofa
Staotsvörm	Constitutioneel Monarchie
Staotshoof	Taufa'ahau Tupou IV (sins 1965)
premier	Feleti Sevele
Groondgebeed % water	748 km² neet mètgerekend
Inwoeners	112.000
Munt	Pa'anga (TOP)
Tiedzaone	UTC +13
Nationale fiesdaag	4 juni
Volkshymne	Koe fasi oe tui
Landcode	TON
TLD	.to
Tillefoon	+676

Tonga (officieel (Tongaans) Pule'anga Fakatu'i 'o Tonga; (Ingels) Kingdom of Tonga) is 'n eilanderiek in de Stèl Oceaan, wat oonderdeil vaan Polynesië is. 't Land umvat 170 eilen, boevaan 'rs 36 bewoend zien. 't Gans oppervlak, mèt de territoriaol watere mètgerekend, umvat wel 700.000 km². De territoriaol watere grenze aon die vaan de Fiji-eilen, Amerikaans Samoa en Wes-Samoa. Hoofstad is Nuku'alofa; dit is de einege plaots vaan beteikenis in 't land. Tonga is noets gekoloniseerd gewees door 'n Europees land.

Administratief indeiling

Tonga is ingedeild in vief divisions, verneump nao hun belangriekste eiland:

• Eua
• Ha'apai
• Tongatapu
• Vava'u
• Niua

Demografie

OOngeveer twiedaarde vaan de ganse bevolking leef op 't hoofeiland Tongatapu; bovedeen weurt de bevolking touwnummend in Nuku'alofa geconcentreerd. In de stad is de westerse cultuur 't meis dómmenant aonwezeg; op 't platteland euverhierse nog ummer de Polynesische tradities. De Tongane zien gekeerstend. Anders es op väöl ander Polynesische eilen is de Tongaanse taol nog volop in gebruuk in 't daogeliks leve.

Historie

Tonga woort doezende jaore trök gekoloniseerd door de Austronesiërs, en taolkundeg en archeologisch bewies liek denao te wieze tot de Polynesische taole en cultuur hei vaandaon kaome. 't Mote koloniste vaan Tonga zien gewees die de Marquesas-eilen en Tahiti bezeilde, vaan woe-oet Hawaiï, Nui-Zieland en de res vaan Polynesië weer in bezit genómme woort. 't Volk stoont bekind es Lapita. In de twelfde iew waore de Tongane presint in e gebeed vaan Niue tot Tikopia; me sprik hei wel vaan 't Imperium vaan Tu'i Tonga, allewel tot door de enorme aofstande tösse de eilen neet spraoke kin zien gewees vaan echte oonderhuregheid. In de vieftiende en zeventiende iew verzwakde dit nètwerk vaan eilanderiekskes door versjèllende börgerkrege. In deen tied kaome de ierste Europeane 't gebeed in, en wel Hollenders wie Willem Schouten, Jacob le Maire en Abel Tasman (d'n oontdèkker vaan Australië). In de late achtiende iew bezoch Kapitein Cook d'n arsjipel; in zie spoer kaome protestantse zendelinge die de bevolking tot 't christendom bekierde. 't Waor in 1845 tot Tonga (weer) tot ei keuninkriek vereineg woort, door kreegshier Taufa'ahau, nao zien kroening bekind es George Topou I. In 1875 woort de constitutie ingestèld. Vaan 1900 tot 1970 waor 't land e Brits protectoraot. Pas in 1999 trej 't laand tot de Vereinegde Naties touw. Zörg veur de touwkoms is de ummer stiegende ziespegel; de bevolking vaan Tonga heet collectief asiel aongevraog in Australië veur es 't groondgebeed oonderlöp.