Sjteekoal

Sjteinkaol is eine metamorfe gesjteinte die gevörmj wäödt deur aafzétting vaan plánteresjte. 'T gesjteinte besjteit oét laoge koalstóf, diej ónger hoeëge drök en temperetuur in eine lángj tiedsdoor vervórmje (metamorf). Sjteinkaol vörmj zich nao broenkaol, en broenkoal vörmj zich nao turf, ofwè gedroeëgd veen. In kómbenasie mit de drök, temperetuur en tiedsdoor ontjteit oetèntelik grafiet, antraciet en diamant. 'T dèlve vaan t' gesjteinte is óngergrondsj. 'T gesjteinte wäödt dèks gebroek as brandjstóf veur elektriciteitscentrale's. Vreuger wäödt steinkaol ouch gebroek veur hoeselik doeleinje, wie kaoke óf 't brande vaan ein kachel. Deur de injvoéring vaan de centrale verwarmingj in de jaore '70, is 't gebroek vaan steinkaol veur hoeselike doeleinje kómme vervalle.

Sjteinkaolwinningj in Limburg

'T vervalle vaan de winningj vaan sjteinkaol sjteit lateraal aon de sjloeting vaan de sjtein- en broenkaolmiene in Limburg. De létste mien deej gesjloete is, is de Oranje-Nassaumien in Heeële in 1974. In 1965 al kóndigde 't kabinet Cals (KVP, ARP, PvdA) de sjloetinge vaan de Limbörgse miene aon, ómda de miene vérder ekonomies ónrendabel werde geziè.

Zuud en Midde-Limburg mácht deil oét vaan ein groeëter sjteinkaolgebeed, sjtrékkende vaan Ibbenbüren in Duutsjland (beej Westfale), tót in de ómgaeving vaan 't Noard-Franse Kales (op Frans: Calais). Dit sjteinkaolvéld wäödt gevörmj in 't tiedpérk vaan 't westfalien (313-309.9 miljoen jaor gelieje), ein deilperiode vaan 't karboon (359.2 - 299 miljoen jaor gelieje). In de 12e iew wäödt veur 't ierst sjteinkaol gedòlve in de dal vaan 't reveertje de Worm biej Kirchroaj. In 1723 krieg 't kloaster vaan Rolduc 't rech om 't sjteinkaol in de ómgaeving vaan Kirchroaj te dèlve. Dit gebeedsjtónd laeter bekind als de Domaniale mien. Beej wèttelik besjloét in 1901 is 't gebeed vaan Kirchroaj tót Zittert-Gelaen (de oostelike en westelike Miensjtreek) óntgonne veur 't dèlve vaan sjteinkaol bis óngevaer eind jaore '60.

Plaetje:Steenkoolgebied