1853

1850 - 1851 - 1852 - 1853 - 1854 - 1855 - 1856

Gebäörtenisse

't Bezeuk van Perry aan Japan.

• 4 miert - Franklin Pierce is de 15de president van de VS. Hae regeert pes 1857. De kwestie van de sjlaverniej leët hae oet de handj loupe.
• 7 april - In eine breef kondig de Paus aan, dat in Nederlandj vief roams-katholieke bisjopszetels waere geïnsjtalleerd, namelik in 's-Hertogenbosch, Utrech, Breda, Remunj en Haarlem.
• 19 april - Ein nuuj regering in Nederlandj is gevormp door de conservatieve leijer Floris Adriaan van Hall, ('t Ministerie Van Hall-Donker Curtius). Dees kump in plaatsj van 't liberaal kabinèt-Thorbecke I en blif aan 't bewèndj pes 1856.
• 23 oktober - Turkije verklaort de aorlog aan Ruslandj. Begin van de Krimaorlog.
• 30 november - Ein Russische vloot ónger viceadmiraal Nachimov versjleit de Turkde vloot biej Sinope. Groat-Brittannië en Frankriek laote hun gezamelikke vloot de Zjwarte Zeë bènnevare óm Ruslandj ónger drök te zètte.
• 30 december - Gadsdenaankoup: De VS koupe de Mesillavallei van Mexico.

zónger datum

Sjpaorlien Mesjtreech-Aoke sjtamp oet 1853.

• Levi Strauss wirt Amerikaans sjtaatsburger, en begint ein febriek in San Francisco.
• Aankóms eësjte 18 Chinese contractarbeidersj oet Java in Suriname.
• De Amerikaanse admiraal Perry vaart mèt de Amerikaanse vloat richting Japan en dwink 't zich aope te sjtèlle veur Amerikaanse sjepe. Eindj van ruum tweë eëuwe isolatie van Japan.
• De Great Republic is 't groatste zeilsjeep dat oats is geboewd. De 4555 tón maetende veermasbark, mèt ein lengde van 95 maeter en ein sjnelheid van 20 knuip, wirt dit jaor in de vaart gebrach door Donald McKay, mèr is te groat óm ein commercieel succes te kènne waere.
• Äöpening van de eësjte sjpaorwaeg door de Alpe.
• Äöpening van de sjpaorlien Aoke - Mesjtreech, de eësjte sjpaorwaeg tösje Duutsjlandj en Nederlandj.

Gebore

• 
  Vincent van Gogh, gebaore op 30 mieërt 1853.
• 
  Cecil Rhodes, gebaore op 5 juli 1853.
• 
  Hendrik Lorentz, gebaore op 18 juli 1853.
• 
  Heike Kamerlingh Onnes, gebaore op 21 september 1853.

• 22 jannewarie - Francis Hagerup, Noors politicus (gesjtorve 1921)
• 6 miert - John Tunstall, Amerikaanse veëhawwer (gesjtorve 1878)
• 29 miert - Elihu Thomson, Amerikaanse elektrotechnicus en oetvènjer (gesjtorve 1937)
• 30 miert - Vincent van Gogh, Nederlandse sjilder (gesjtorve 1890)
• 11 mei - Benedetto Lorenzelli, Italiaanse nuntius in Belsj en curiekardinaal (gesjtorve 1915)
• 3 juli - Jean Chrétien Baud, Nederlandse jurist (gesjtorve 1918)
• 5 juli - Cecil Rhodes, Britse imperialist (gesjtorve 1902)
• 18 juli - Hendrik Antoon Lorentz, Nederlandse natuurkundige (gesjtorve 1928)
• 26 juli - Gaetano de Lai, Italiaanse kardinaal, (gesjtorve 1928)
• 2 september - Wilhelm Ostwald, Lets/Duutsj sjeikundige (gesjtorve 1932)
• 20 september - Keuning Rama V, viefde rama van de Chakri-dynastie in Thailand (gesjtorve 1910)
• 21 september - Heike Kamerlingh Onnes, Nederlandse natuurkundige (gesjtorve 1926)
• 21 september - Edmund Leighton, Britse kunssjilder (gesjtorve 1922)
• 29 september - Thyra van Denemarke, Deense prinses (gesjtorve 1933)
• 13 oktober - Lillie Langtry, Britse actrice (gesjtorve 1929)
• 15 oktober - Jan van Tecklenburg, Nederlands politicus (gesjtorve 1937)
• 14 december - Temistocle Calzecchi Onesti, Italiaanse natuurkundige en oetvènjer (gesjtorve 1922)
• 22 december - Teresa Carreño, Venezolaanse pianiste, zangeres, componiste, en dirigente (gesjtorve 1917)
• 30 december - André Messager, Franse componist en dirigent (gesjtorve 1929)

Gesjtorve

Friedrich Wilhelm August Fröbel, gesjtórve op 21 juli 1853.

• 11 jannewarie - Floris Nollet (58), Belzje oetvènjer
• 21 miert - Pieter Adrianus Ossewaarde (77), Nederlands politicus
• 30 miert - Abigail Fillmore (55), First Lady, vrouw van de Amerikaanse president Millard Fillmore
• 8 april - Jan Willem Pieneman, (83), Nederlandse sjilder
• 18 mei - Lionel Kieseritzky (47), Duutsje sjaker
• 13 juli - Andries Pretorius (54), leijer van de Zuid-Afrikaanse Veurtrekkersj
• 21 juli - Friedrich Fröbel (70), pedagoog

Meziek

• Giuseppe Verdi sjrief de opera's Il Trovatore en La Traviata.
• 6 miert - In 't Theatro Venice geit de opera La Traviata van Giuseppe Verdi in première.

Literatuur

• Eësjte publicatie van A Child's History of England en Bleak House van Charles Dickens.