Sante: Versjèl tösje versies

← Gank nao de veurige diff Gank nao de volgende diff →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie op 8 fib 2012 14:06

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Xanten is 'n sjtad an de Rien in d'r Duutsje deelsjtaot Noordrien-Wesfale en behuurt töt d'r kreis Wesel in 't regeringsdistrict Düsseldorf. De sjtad kan besjoewd werre es d'r opvolger van de Romeinse sjtad Colonia Ulpia Traiana, die o.a. bewond waoërt dör Romeinse veterane van 't kortbie gelaege Castra Vetera. Dis legerplaatsj sjpäölde 'n belangrieke rol in de historie va Germania Inferior.

Etymologie

Roond 800 boewde me ten zuide van de ruïnes va Colonia, op d'r kèrkhof 'n sjtift, gewiejd an d'r hèllige Viktor, wiens gebeente d'r oonder zowwe zieë begrave. Me neumde de plaatsj doe ad Sanctos (bie de hèllige). Later waoërt dat kortweg Sanctos. In 867 Xanctum en in 1147 Xantum, mae ooch Santen dat me zieëker bies in de d'r 18de ieëw gebroekde en in 't dialekt van dao, mae ooch in 't aangrenzende Nederlands-Limburg, in o.m. 't Tegels, noe nog ömmer gebroekd. Oet 'n vermenging va Xantum en Santen is d'r naam Xanten oontsjtande.

Nibelungenlied

Volges 't Nibelungenlied is d'r Siegfried in de ruïnes van de Romeinse sjtad Colonia Ulpia Traiana gebaore en regeerde e es Köning in Xanten 't Niederland. Ooch Hagen von Tronje waoërt via de Troia-Mythe mèt Xanten in verbaand brach.

Hansesjtad

Xanten makde saer 't begin van d'r 13de ieëw deel oet van 't handelsgebied roond Wesel, dat in 1407 'n Hansesjtad waoërt.

Bekiekenswaeërd

Boewwerke

't Archeologisch Park Xanten, afgekort APX;
- Römer museum: d'r gedeelteleke wederopboew van de Romeinse Colonia Ulpia Traiana mèt verklaorende biesjrifte in 't Nederland en 't Duutsj.
- Mèt oonder mieë:
  - d'r gedeeltelek herboewde Hafentempel
  - 'ne an de Rienziej herboewde sjtadsmoer.
  - d'r Romeinse herberg.
't Amfitheater in Birten.
De waterburcht Winnenthal bie Birten.
De baevaartskèrk St. Mariä Hemelvaart in Marienbaum.
D'r gotische St. Viktor-dom mèt de kloeësterbibliotheek en 't dommuseum.
't Middelieëwse sjtadscentrum mèt de Klever Tor, de Kriemhildmäöle, 't Gotisch hoes en andere historische geboewe.
't Freizeitzentrum Xanten, afgekort FZX; 'n recreatiecentrum mèt 'n zjwèmbad, twieë plezeerhavens, 'n waterski-installatie.
't Regionalmuseum Xanten.

Natuur

't Natuurbesjermingsgebied Bislicher Insel is èng van de zeldzaam landboewlandsjappe van Duutsjland: belangriekste weentergebiede van arctische ganze en de enige beverbevolking van de Nederrien haat.