Nicaragua: Versjèl tösje versies
nog e bitteke |
sociaol geografie |
||
| Tekslien 51: | Tekslien 51: | ||
==Fysische geografie== |
==Fysische geografie== |
||
Nicaragua is oongeveer zoe groet wie Griekeland. 't Land is vrij bergechteg, zij 't neet zoe geaccidenteerd es beveurbeeld Honduras. Veural 't weste vaan 't land is riek in berg, in 't bezunder ouch [[völkaon]]e. Hoegste berg is de [[Mogotón]], mèt 2107, deze ligk kort bij de grens mèt Honduras. 't Pacifisch liegland is mer smaal; 't ooste vaan 't land dao-entege ligk e breid gebeed boe de groond ziech neet bove de 200 meter verhöf. Tösse 't Pacifisch liegland en 't hoegland in ligke twie groete mere, 't [[Nicaraguameer]], 't 17e groetste meer vaan de wereld en wiedoet 't groetste vaan Midde-Amerika, en 't [[Managuameer]], boe, touwpasselek geneump, de hoofstad aon ligk. Oet de Caribische kös ligke klein eilendsjes wie de [[Maïseilen]] (''Islas del Maíz'', ''Corn Islands'') en [[Cayos Miskitos]]. Temperature zien tropisch in 't liegland, gemaoteg in 't hoegland. |
Nicaragua is oongeveer zoe groet wie Griekeland. 't Land is vrij bergechteg, zij 't neet zoe geaccidenteerd es beveurbeeld Honduras. Veural 't weste vaan 't land is riek in berg, in 't bezunder ouch [[völkaon]]e. Hoegste berg is de [[Mogotón]], mèt 2107, deze ligk kort bij de grens mèt Honduras. 't Pacifisch liegland is mer smaal; 't ooste vaan 't land dao-entege ligk e breid gebeed boe de groond ziech neet bove de 200 meter verhöf. Tösse 't Pacifisch liegland en 't hoegland in ligke twie groete mere, 't [[Nicaraguameer]], 't 17e groetste meer vaan de wereld en wiedoet 't groetste vaan Midde-Amerika, en 't [[Managuameer]], boe, touwpasselek geneump, de hoofstad aon ligk. Oet de Caribische kös ligke klein eilendsjes wie de [[Maïseilen]] (''Islas del Maíz'', ''Corn Islands'') en [[Cayos Miskitos]]. De [[Río Negro (Nicaragua)|Río Negro]] is de groetste reveer vaan 't land. Temperature zien tropisch in 't liegland, gemaoteg in 't hoegland. |
||
[[Plaetje:Capuchin Costa Rica.jpg|Witsjouwercapucijn (''Cebus capucinus'')|thumb]] |
[[Plaetje:Capuchin Costa Rica.jpg|Witsjouwercapucijn (''Cebus capucinus'')|thumb]] |
||
| Tekslien 58: | Tekslien 58: | ||
==Cultuur en demografie== |
==Cultuur en demografie== |
||
===Etnische gróppe=== |
===Etnische gróppe=== |
||
Wie in zoe väöl len in Latiens Amerika is de mierderheid vaan de bevolking [[mestieze|mesties]]; in 't geval vaan Nicaragua is dat zoe'n 69%. De [[blaanke]] zien mèt 17%, veural vaan Spaonse aofkóms. 5% is [[Indiaone|indiaons]], veural in 't ooste vaan 't land (zuug oonder ''taole'' veur de versjèllende gróppe); 9% is zwart of vaan 'n aander ras (zamba's, mulatte). |
|||
===Taole=== |
===Taole=== |
||
De officieel taol vaan 't land, 't [[Spaons]], weurt hei in 't [[Nicaraguaans Spaons|Nicaraguaans dialek]] gesproke, wat huurt bij de [[Latiens-Amerikaans Spaons|Latiens-Amerikaanse dialekgróp]]. Opvallend aon de taol vaan 't land is 't väölvöldeg gebruuk vaan de ''voseo'', wat me miestal mèt Argentinië en Uruguay associeert. |
|||
[[Amerindische taole|Inheimse taole]] en nog aander taole vint me, zjus wie de inheimse bevolking zelf, veural in 't ooste; in de Atlantische otonoom regio's en daan in 't bezunder de noordeleke.<ref>[http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=NI&seq=10 Ethnologue - Taolkaart vaan Nicaragua]</ref> 't [[Mískito (taol)|Mískito]], gesproke veural aon de kös en aon de Río Negro (en ouch in 't aonpaolend gebeed in Honduras), is mèt good 150.000 sprekers de groetste.<ref> 't Verwant Sumo-Mayangna weurt deper in 't binneland door gans get minder lui gesproke. 'n [[Arowakse taole|Arowakse taol]], 't [[Garifuna]], heet in twie dörpkes in 't land nog 'n sprekerspopulatie vaan awwer lui;<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=cab Ethnologue report for language code: cab]</ref> de joonger generaties zien euvergegaange op 't [[Nicaragua-Creoolingels]], wat in e groeter gebeed, en ouch aon de kös weurt gesproke. 't Besteit oet twie hoofdialekte, 't Mískitoköscreool en 't Rama Caycreool, die door de regering aofzunderlek weure erkind es inheimse taole. Dat gelt ouch veur 't Mískito, Sumo, Garifuna en [[Rama (taol)|Rama]], 'n [[Chibchaanse taole|Chibchaanse taol]] die bekaans is oetgestorve. Drei Indiaonetaole weure geach recint te zien oetgestorve: 't [[Matagalpa (taol)|Matagalpa]] (wie 't Mískito en Sumo 'n [[Chibchaanse taole|Chibchaanse taol]]), 't [[Monimbo]] (e [[taolisolaot]]) en 't [[Subtiaba]] (ein vaan de [[Oto-Manguese taole]]).<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=NI Ethnologue report for Nicaragua]</ref> |
|||
De [[Nicaraguaanse gebaoretaol]] is vaan bezunder belaank veur de [[linguïstiek]], umtot ze neet is geëvolueerd oet awwer douvetaole, meh ziech gooddeils spontaon en in isolatie heet oontwikkeld in d'n tied vaan de communistische dictatuur.<ref>Zuug o.m. Kegl, Senghas en Coppola (1999)</ref> |
|||
===Religie=== |
===Religie=== |
||
Bij de [[volkstèlling]] vaan 2005 waor nog 58,5% vaan de Nicaraguane [[roems-katholiek]]. Zjus wie in aander Latiens-Amerikaanse len zien allewijl väöl lui [[protestantisme|protestants]]; alles bijein zoe'n 24,1%. Daovaan is 't euvergroet deil [[evangelisch christendóm|evangelisch]]; kleinder gróppe zien oonder mie de [[Jehova's getuiges]]. 15,7% is [[irreligiositeit|neet-religieus]]. |
|||
==Historie== |
==Historie== |
||
==Bronne== |
==Bronne== |
||
[[:en:Geography of Nicaragua]], [[:en:Fauna of Nicaragua]] |
[[:en:Geography of Nicaragua]], [[:en:Fauna of Nicaragua]], [[:en:Religion in Nicaragua]] |
||
===Vootnote=== |
===Vootnote=== |
||
<references/> |
|||
{{Noord-Amerika}} |
{{Noord-Amerika}} |
||
Versie op 27 aug 2011 16:01
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
 |
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke. |
| Nicaragua | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Spaons | ||
| Huidsjtad | Managua | ||
| Sjtaotsvörm | republiek | ||
| Sjtaotshoof | Daniel Ortega | ||
| vice-president | Jaime Morales Carazo | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
130.737 km² 7,14% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
5.891.199 (2010) 42/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | córdoba (NIO)
| ||
| Tiedzaone | UTC -6 | ||
| Nationale fiesdaag | 15 september | ||
| Vouksleed | Salve a ti, Nicaragua | ||
| Web | Code | Tel. | .ni | NIC | +505 | ||
Nicaragua (officieel República de Nicaragua) is e land in Midde-Amerika, grenzend aon Honduras en Costa Rica, en mèt kös aon de Caribische Zie en de Stèl Oceaon. Hoofstad en groetste stad is Managua; op groeten aofstand volg León es twiede. 't Land waor 'nen tied laank 't eineg communistisch land in de regio en heet 'n lang periood vaan börgeroolog gekind. Es gevolg daovaan is 't land eint vaan de ermer in de Amerika's.
Administratief indeiling
Nicaragua is verdeild in 15 departeminte en 2 otonoom regio's, die weer wijer zien verdeild in 153 gemeintes (municípios). De departeminte en regio's, mèt de hoofplaotse tösse häökskes, zien de volgende:
Fysische geografie
Nicaragua is oongeveer zoe groet wie Griekeland. 't Land is vrij bergechteg, zij 't neet zoe geaccidenteerd es beveurbeeld Honduras. Veural 't weste vaan 't land is riek in berg, in 't bezunder ouch völkaone. Hoegste berg is de Mogotón, mèt 2107, deze ligk kort bij de grens mèt Honduras. 't Pacifisch liegland is mer smaal; 't ooste vaan 't land dao-entege ligk e breid gebeed boe de groond ziech neet bove de 200 meter verhöf. Tösse 't Pacifisch liegland en 't hoegland in ligke twie groete mere, 't Nicaraguameer, 't 17e groetste meer vaan de wereld en wiedoet 't groetste vaan Midde-Amerika, en 't Managuameer, boe, touwpasselek geneump, de hoofstad aon ligk. Oet de Caribische kös ligke klein eilendsjes wie de Maïseilen (Islas del Maíz, Corn Islands) en Cayos Miskitos. De Río Negro is de groetste reveer vaan 't land. Temperature zien tropisch in 't liegland, gemaoteg in 't hoegland.
De biodiversiteit vaan 't land is hoeg - dao zörg neet allein 't tropisch klimaot meh ouch 't gevarieerd landsjap veur. Zoe trèk de fauna vaan 't Nicaraguameer, boe deurhejje (Carcharhinus leucas) oet zie euver de reveer opaon zwumme, bekaans wie zalme. De zoogdiere zien väöl typisch de soorte vaan 't Neotropisch gebeed, wie de poema (Puma concolor), de broentienege dreivingerege luiaard (Bradypus variegatus), de noordeleke boumaomzeike-eter (Tamandua mexicana) en versjèllende ape vaan de Nuie Wereld. Dao zien oongeveer 700 soorte veugel, dao-oonder de blauwkapmotmot (Momotus momota), de nationaole vogel vaan 't land. Ouch zien versjèllende ziesjèldpadde bekind.
Cultuur en demografie
Etnische gróppe
Wie in zoe väöl len in Latiens Amerika is de mierderheid vaan de bevolking mesties; in 't geval vaan Nicaragua is dat zoe'n 69%. De blaanke zien mèt 17%, veural vaan Spaonse aofkóms. 5% is indiaons, veural in 't ooste vaan 't land (zuug oonder taole veur de versjèllende gróppe); 9% is zwart of vaan 'n aander ras (zamba's, mulatte).
Taole
De officieel taol vaan 't land, 't Spaons, weurt hei in 't Nicaraguaans dialek gesproke, wat huurt bij de Latiens-Amerikaanse dialekgróp. Opvallend aon de taol vaan 't land is 't väölvöldeg gebruuk vaan de voseo, wat me miestal mèt Argentinië en Uruguay associeert.
Inheimse taole en nog aander taole vint me, zjus wie de inheimse bevolking zelf, veural in 't ooste; in de Atlantische otonoom regio's en daan in 't bezunder de noordeleke.[1] 't Mískito, gesproke veural aon de kös en aon de Río Negro (en ouch in 't aonpaolend gebeed in Honduras), is mèt good 150.000 sprekers de groetste.Citeerfout: Gein sjloetteike </ref> veur de tag <ref> de joonger generaties zien euvergegaange op 't Nicaragua-Creoolingels, wat in e groeter gebeed, en ouch aon de kös weurt gesproke. 't Besteit oet twie hoofdialekte, 't Mískitoköscreool en 't Rama Caycreool, die door de regering aofzunderlek weure erkind es inheimse taole. Dat gelt ouch veur 't Mískito, Sumo, Garifuna en Rama, 'n Chibchaanse taol die bekaans is oetgestorve. Drei Indiaonetaole weure geach recint te zien oetgestorve: 't Matagalpa (wie 't Mískito en Sumo 'n Chibchaanse taol), 't Monimbo (e taolisolaot) en 't Subtiaba (ein vaan de Oto-Manguese taole).[2]
De Nicaraguaanse gebaoretaol is vaan bezunder belaank veur de linguïstiek, umtot ze neet is geëvolueerd oet awwer douvetaole, meh ziech gooddeils spontaon en in isolatie heet oontwikkeld in d'n tied vaan de communistische dictatuur.[3]
Religie
Bij de volkstèlling vaan 2005 waor nog 58,5% vaan de Nicaraguane roems-katholiek. Zjus wie in aander Latiens-Amerikaanse len zien allewijl väöl lui protestants; alles bijein zoe'n 24,1%. Daovaan is 't euvergroet deil evangelisch; kleinder gróppe zien oonder mie de Jehova's getuiges. 15,7% is neet-religieus.
Historie
Bronne
en:Geography of Nicaragua, en:Fauna of Nicaragua, en:Religion in Nicaragua
Vootnote
- ↑ Ethnologue - Taolkaart vaan Nicaragua
- ↑ Ethnologue report for Nicaragua
- ↑ Zuug o.m. Kegl, Senghas en Coppola (1999)