Lommels

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Lommels, es te dit dialek sjpriks.

---

't Lommels is 't dialek vaan de stad Lommel in noordwestelek Belsj Limburg. Allewel tot 't in Limburg gesproke weurt is 't e Braobants dialek.

Plaotsbestumming

In d'n indeiling vaan de Stiechting Braobantse Dialekte huurt 't Lommels bij de Kempelandse groop (neet te verwarre mèt de Kempese grop). Dat beteikent tot de mieste vaan zien ing verwante in Nederland weure gesproke, beveurbeeld in en westelek vaan Eindhove. Dit liet ziech verklaore oet de historie vaan Lommel: 't hoort in 't verleie bij de Meierij vaan Den Bosch en in d'n tied vaan de Republiek (1648-1795) laog 't in Nederland. Bovedeen maakde ouch de natuur tot Lommel geïsoleerd laog vaan plaotse wie Mol en Pelt.

't Lommels weurt neet in de gans gemeinte Lommel gesproke. In Kerkhove sprik me e dialek wat euvereinkump mèt dat vaan Baole (vaan boe-oet dit gehuch gekoloniseerd is). In Steffensvenne en Lommel-Febrik, roond de 19e/20e-iewwisseling opgekoume es industriekerteer, huurt me e dialek wat mier op Mols es op Lommels liekent. De werknummers vaan de febrikke kaome sjijns veural daovaandan. In Barjèr en Lommel-Kolonie weurt wel Lommels gesproke, meh mèt e bitteke Peltse invlode.

Kinmerke

Klaanke

In de klaanklier vèlt veural de glottisslaag op, die in de plaots vaan de k en de t kin trejje. Lommel is ein vaan de extreme boe dit versjijnsel optrejt; de andere zien Arendonk en Loei (Tessenderlo). De glottisslaag veur 'n t trejt op in de cluster tj; aanders es in 't Loeis kin de glottisslaag neet de t tösse twie vocale vervaange. Wijers vint me spoere vaan sleiptoene, meh die weure neet beteikenisoondersjeiend gebruuk. De h weurt oetgesproke, in tegestèlling tot väöl ander Braobantse dialekte in Belsj.

Morfologie

De morfologie heet veural Braobantse kinmerke, meh zjus wie alle Oos-Braobantse dialekte zien dao groete euvereinkomste mèt 't Limburgs aon te wieze. Zoe kint me umlaut in verkleinwäörd (èppelke), sterke werkwäörd (hawe - hè hèlt) en in miervoude (boom - beujem). Lommel ligk tege de wesgrens vaan 't gebeed boe umlaut in werkwäörd en miervoude veurkump; 't Loeis, ter verglieking, heet allein umlaut in verkleinwäörd. Wie in de umgeving gebrukelek kriege lang klinkers in verkleinwäörd geinen umlaut meh klinkerverkorting. Diftonge weure gemonoftongeerd. Door de klaankwètte vaan 't dialek kump in de suffix nog al ins 'ne glottisslaag veur: auto'e, bul'je ("blötske"), sterre'e. Soms valle letters eweg in de diminutieve: pint - pij'e ("pèlske").

Opvallend is in 't Lommels 't naomvalssysteem bij persoensnaome. Dit kinmerk trejt in de umgeving mier op, veural in de kortbij Kempese dialekte, en is ouch bekind oet Zuid-Hollandse relikdialekte (beveurbeeld 't Katwijks). Aanders es in 't Kempers of 't Katwijks evels höbbe de Lommelse persoensnaome drei in plaots vaan twie naomvalsvörm: eine veur de nominatief, eine veur de genitief en eine veur d'n datief-accusatief. De nominatief krijg geinen oetgaank (Da's Jef), de genitief indeg op -(e)s (Jeffes huis) en d'n datief-accusatief geit oet op -e (Hedde gij Jeffe nog gezien?).

Wie in 't gans weste vaan Belsj Limburg oontbreke doe en dich in 't Lommels.

Extern links

• Lommelse grammair
• Euver naomgeving in 't Lommels