Exoplaneet: Versjèl tösje versies

Van Wikipedia
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Luckas-bot (Euverlèk | biedrages)
TXiKiBoT (Euverlèk | biedrages)
K robot Anders: scn:Pianeta extrasulari
Tekslien 80: Tekslien 80:
[[ro:Exoplanetă]]
[[ro:Exoplanetă]]
[[ru:Экзопланета]]
[[ru:Экзопланета]]
[[scn:Pianeta extrasolari]]
[[scn:Pianeta extrasulari]]
[[simple:Extrasolar planet]]
[[simple:Extrasolar planet]]
[[sk:Extrasolárna planéta]]
[[sk:Extrasolárna planéta]]

Versie op 5 jul 2010 17:34

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Aontal bekinde exoplanete oetgezat tege d'n tied. De kleur in de balke gief de methode aon die gebruuk is um de planete to oontdèkke.

'n Exoplaneet is 'n planeet die drejt um 'n aander staar es de Zon. De ierste exoplanete woorte oontdèk in de jaore '90. 't Is neet meugelek die planete rechstreeks te oontdèkke, dit gebäört bijnao ummertouw indirek. De oontdèkking vaan exoplanete kump ummertouw dèkser veur, umtot de technologie steeds beter weurt. Op 17 juni 2010 gief 't 461 bekinde exoplanete.[1]

Methode

Umtot planete roond aander stare gei leech oetstraole zien ze slech te zien. Ze kaatse wel 't leech vaan de staar trök, mer umtot die staar väöl mie leech oetstraolt is dat nauweleks woer te numme. Daorum is 't bijnao neet meugelek dees planete mèt telescope te zien, allein in oetzunderleke situaties, zoewie hiel groete planete of es ze nog hiel joonk zien en dus nog väöl infraroedstraoling oetzende. Ouch es de staar neet väöl leech straolt zoewie 'nen brojnen dwerg is 't meugelek.

Animatie vaan 'n zwoer exoplaneet roond 'n staar. Allein 't deil vaan de exoplaneet aon de staarkant weurt verleech. De beweging vaan de planeet bringk via häör zwoertekrach de staar in beweging. Alletwie bewege um hun gemeinschappelek zwoertepunt (massacentrum).

't Gief evels 'n aontal menere um exoplanete aon te toene:

  1. Dopplerversjuiving of astrometrie. Me kint mete of 't 'n wijziging in de drejjing vaan 'n staar gief (zuuch de animatie rechs).
  2. Transitmethode. Es de exoplaneet tösse de Eerd en de staat in steit, weurt e deil vaan 't leechintensiteit vaan de staar minder, boedoor me ouch de umlouptied vaan de planeet kin bepaole.
  3. Pulsartiming. Pulsars geve korte flitse (pulse) radiostraoling aof mèt ongeveer regelmaotege tössetije. Verstoringe kinne duie op aonwezigheid vaan exoplanete.
  4. Zwoertekrachlens. Me kin gebruuk make vaan 't microlens-effek dat weurt veroorzaak door 'n staar mèt 'n planeet, die veur de achterliggende staar sjuif.
  5. Stöbsjijve roond stare. De meneer boe-op stöb ziech roond 'n staar verzameld kin leie tot oontdèkking vaan exoplanete.
  6. Eclipserende dobbelstare. Es dobbelstare veur ein langs drejje (vaanaof de Eerd gezeen) verwach me tot 't leech op 'n bepaolde meneer verboge weurt. Es dat aofwiek, kin dat duie op exoplanete.

Aard vaan de planete

De mieste exoplanete zien woersjienelek gaasreuze wie Jupiter en dus oongesjik um op te leve of zelfs op te lande. De astronome zien wel verbaas tot d'n aofstand vaan de planete tot hun staar zoe klein is. Meugelek weurt dit veroorzaak door de methode vaan woernumme: dees planete vertoene 't groetste effek wat gemete kin weure. Toch is ouch 'n aontal exoplanete gevoonde die ligke in de bewoenbaar zone, en aander terrestrische planete (neet alle terrestrische planete zien gesjik um op te kinne leve): zuug ouch supereerd.

Referenties

Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Exoplaneet&oldid=221958"