Wikipedia:Opsjlaag/Ètsberger

Aan dit artikel weurt de kómmenden tied nog gewirk. Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke.

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Ètsberger. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Ètsberger ódder Ètsbergsj (/e̞tsbɛɾəxʃ/ ódder /ɪtsbɛɾəxʃ/) is e plat det gekaldj wuuertj in en róndj de Ètsberg. 't Plat wiek flink aaf ven 't Vlórpsj en deiltj väöl kènmèrker mit 't Pötbrooksj, men d'r zeen get speciaal dinger, wie de /ʌ/ (gesjreven es à). Ouch vèltj in dit plat mieër invlood ven 't Pruusj te zeen en is 't get behajendjer. 't Ètsberger verluus de lèste jaore veral terrein óp 't Vlórpsj en 't Nederlandsj.

Houfkènmèrker

 ich - make - doe - boum - hóndj - slank - sjaop - rèch< > (oetlègk)

Klankinventair

't Ètsberger is de vólgendje mitklinker riek:

	Bilabiaal	Labiodentaal	Alveolaar	Postalveolaar	Palataal	Velaar	Glottaal
Nasaal	/m/ (m)		/n/ (n)		/ɲ/ (nj)	/ŋ/ (ng)
Plosief	/p/ (p) /b/ (b)		/t/ (t) /d/ (d)		/c/ (tj) /ɟ/ (dj)	/k/ (k) /g/ (gk)	/ʔ/ (*)
Fricatief		/f/ (f) /v/ (v)	/s/ (s) /z/ (z)	/ʃ/ (sj) /ʒ/ (zj)		/x/ (ch) /ɣ/ (g)	/ɦ/ (h)
Approximant	/β̞/ (w)				/j/ (j)
Flap			/ɾ/ (r)
Lateraal approximant			/l/ ~ /ɫ/ (l)

• De glotale stop (/ʔ/) wuuertj gewuuenlik neet oetgesjreve. 't Beduutj de stuujklank vuuer 'ne klinker, wie de ʔaandach. De r is róllendj en de l kèn velarisieërdj waere, dus mieër es 'n w waeren oetgekaldj.
• Óbbenaaf kömp 'n dentaal klank vuuer, wie /ð/, mer dit is meistes 'n allofoon klank ven /s/.

De klinker (monoftonger) zeen hierónger aangegaeve:

	Veurin	Veur-centraal	Centraal	Achterin
Geslaote	/i(ː)/ (ie) /y(ː)/ (uu)			/u(ː)/ (oe)
Bekans geslaote		/ɪ/ (i)
Midde-geslaote	/eː/ (ee) /e̞/ (è) /øː/ (eu)		/ɵ/ (u)	/o/ (ó) /oː/ (oo)
Midde			/ə/ (e, sjwa)
Midden-aop	/ɛ/ (e) /ɛː/ (ae)		/ɞ/ (ö) /ɞː/ (äö)	/ʌ/ (à)
Bekans aop			/ɐ/ (e, sjwa)
Aop	/aː/ (aa)			/ɑ/ (a) /ɒ/ (o) /ɒː/ (ao)

Grammair

Etsberger volg globaal gezeen de lien ven de ómlègkendje dörper qua grammair. E versjèl is deh me mieë gebroek maak ven de -óppesconstructie, die wil zègke deh m'n ieëder hieróppes, daoróppes en oetóppes zaet es nao hie, nao dao en nao boete. In de verleien tied ven sterk werkwäörj kèntj m'n óbbenaaf nag e versjèl mit inkelvaad en mieëvaad en ouch wuuertj 'woort' nag gebroek vuuere verleien tied ven 'waere'.

Wie hiebaoven al gezach woort, kèntj 't Ètsberger nag e versjèl tösje inkelvaad en mieëvaad in de verleien tied. Inkel pare die hiebie huuere zeen "ich zoot" taenge "weer zate" (ven "zitte"), "'t klank" taenge "de klónke" (ven "klinke") en "ich zach" taenge "weer zachte" (ven "zègke"). Dit lèste versjiensel kèntj m'n oetlègken es 'n t-deletie, de res is nag e restantj oet de Middelieëwe.

Lidwäörj

Lidwäörj kènne waeren ingedeildj in twei gruup, namelik bepaoldj en ónbepaoldj. De bepaoldje lidwäörj zeen d'n, de vuuer mannelik, de vuuer vroewelik, 't vuuer ónziejig en de vuuer mieëvaad. Lidwäörj waere döks aan de vuuerzètsele vasgeplek, bie + de = bieje, vuuer + d'n = vuueren èn zoea dórch.

Wèrkwäörj

't Wèrkwaordj in groeate liener de regele die ouch vuuer de ómlègkendje dialekte gèltj. De vervoging ven 't regelmaotig wèrkwaordj "kalle" is innen taengewuuerjigen tied es volg:

ich kal (bie inversie: kalle 'ch?)

doe kals (bie inversie: kals se?)

hae kaltj (bie inversie: kaltj 'r?)

weer kalle(n) (bie inversie: kaltj v'r?)

geer kaltj (bie inversie: kaltj g'r?)

zie kalle(n) (bie inversie: kalle die?)

deilwaordj: kallendj.

De verleien tied wuuertj vervoog es hierónger aangegaove wuuertj:

ich kaldje (bie inversie: kaldje 'ch?)

doe kaldjes (bie inversie: kaldjes se?)

hae kaldje (bie inversie: kaldje d'r?)

weer kaldje(n) (bie inversie: kaldje v'r?)

geer kaldje(t) (bie inversie: kaldje g'r?)

zie kaldje(n) (bie inversie: kaldje die?)

deilwaordj: gekaldj.

Inne gebeejendje wies wuuertj óngersjied gemaak tösje inkelvaad einerzieds en mieërvaad/belaefheid angerzieds. De inkelvaadsvorm kömp uueverein mitte ich-vorm (taengewuuerjigen tied) en de mieërvaads- ò belaefheidsvorm mitte geer-vorm (ouch taengewuuerjigen tied).